Prof. Dr. Mehmet Turgut, Adnan Menderes Üni. Tıp Fak. Beyin ve Sinir Cerrahisi Anabilim Dalı Başkanı

Dr. Kaan Özalpay, Adnan Menderes Üni. Tıp Fak. Beyin ve Sinir Cerrahisi Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi

Aralık 2019’da Çin’in Wuhan eyaletinde, öykülerinde canlı deniz hayvanlarının satışının yapıldığı deniz marketi teması bulunan bir grup insana; ateş, öksürük ve solunum sıkıntısı semptomlarıyla tipik görülmeyen zatüre teşhisi konuldu. Bu hastalardan alınan örneklerde yarasa kaynaklı Sars-Cov virüsü ile % 80 gen benzerliği saptandı, 2012 yılında ilk vakanın Suudi Arabistan’da tespit edildiği, 3000 kişiyi enfekte edip 850 kişinin ölüme neden olan MERS-CoV (Ortadoğu Respiratuar Sendromu Corona Virüs) ile % 50 genomik olarak benzer olduğu gösterildi. 2019 yılında ilk defa saptanan bu virüse Covid-19 adı verildi ve Mart ayından itibaren tüm Dünya üzerindeki insanların ortak kâbusu olmaya başladı.

Bugün itibarı ile Dünya genelinde 2 milyona yakın insan, bu virüsle enfekte olup, bu hastalığa yakalandı.

 Peki ya netice ne oldu?

* Hastalananların % 80’i hastalığını hafif ya da orta belirtilerle atlattı.

* % 14’ünde ciddi sorunlar oluştu, hastalık ağır seyretti.

* % 6’sı ise ‘kritik hasta’ olarak değerlendirilerek yoğun bakıma yatırıldı.

* Dünya genelinde hastaların % 2.3’ü ise kaybedildi.

Beyin ve sinir dokusunu çok seven bir virüs

Bu virüsün, solunum sistemine etkisi dışında yaygın görülen bir diğer etkisi ise sinir sistemi. Avrupa merkezli bir çalışmada baş ağrısı % 70.3 oranla en sık saptanan semptomu oluşturmaktadır. Bu nedenle, salgın esnasında baş ağrısı, bulantı-kusma, konuşma bozukluğu ya da sara hastalığı nöbeti belirtileri gösteren hastalarda da Covid-19 testlerinin mutlaka yapılması önerilmektedir.

Bu virüs içerdiği protein elemanları aracılığı ile insan ACE2 reseptörü olarak bilinen ve damarlarımızda ve birçok dokuda bulunan bu reseptörü kolayca tanımaktadır ve bu durum SARS-CoV-2’nin hastalık oluşturmasında önemli bir faktördür. SARS-CoV-2’nin insan hücrelerini enfekte etmesini sağlayan ACE2 reseptörü solunum yolu epiteli, akciğer ve kalp dışında, özellikle burun mukozası, beyin ve sinir dokusu gibi birçok dokuda bulunmaktadır.

Bu bağlamda, daha önce yapılan bir deneysel çalışmada, SARS-CoV ve MERS-CoV virüslerinin farelere burun yolundan verilmesiyle virüsün koku alma siniri aracılığıyla beyine ulaştığı ve başta “beyin sapı” olmak üzere, farklı beyin bölgelerini etkilediği gösterilmiştir. Bu deneysel çalışma, Covid-19’un neden koku almada ve tat almada bozukluğa yol açtığının bir açıklaması olabilir.

Nadir görülen bir özellik olarak da Covid-19’un kalıcı körlüğe yol açması. Göze giden sinirlere de saldırıda bulunan bu virüsün proteinlerinin buna neden olduğu düşünülüyor.

Sinir sistemiyle ilişkili olarak ölümcül de seyreden “ensefalit” dediğimiz beyin iltihabına da neden olurken, uykusuzluk gibi semptomlara da neden olduğu çalışmalarla kanıtlanmıştır.

Daha yeni tecrübeler edindiğimiz bu hastalığın başka ne semptomlara yol açacağını ise şu aşamadan bilmek zor görünüyor.

İnsanlık tarihindeki tehlikelerden korunmak için bomba gibi makro güçler kullansa da, temas ettiği her 100 kişiden 3’ünün ölümüne sebep olan bu mikroskobik tehlikeden ise bu seferlik maske ve mesafe ile korunacağız. Ta ki, etkili bir aşı bulunana kadar…