SÖYLE??: MEHMET ERDAL

?rfan hoca Sinop Üniversitesi'nde ö?retim üyesi. Doktora çal??mas?n? Datça Yar?madas?'n?n co?rafyas? üzerine yapm??. Doktora tezinin d???nda “Datça Yar?madas?'n?n Co?rafyas?” adl? bir makalesi, Knidos tarihi ve kentle?mesiyle ilgili uluslararas? bir bildirisi var. Çal??ma alanlar? aras?nda “ekoloji ve kentle?me” a??rl?kl? olarak yer al?yor.

 31 MART YEREL SEÇ?M?NDE BLOKLAR ARASI GEÇ?? SÖZ KONUSUDUR

?rfan hocam, 31 Mart günü yerel seçim oldu. Bilindi?i üzere Datça'da görevi CHP'li Abdullah Gürsel Uçar'dan devralan yine ayn? partiden Aytaç Kurt oldu. Türkiye'de ise gözle görünür bir de?i?im havas? esmeye ba?lad?. Türkiye genelinde ve yerelde yap?lan seçim sonuçlar?n?n Datça'n?n gelece?i üzerinde nas?l bir etkisi olabilir?

"Seçim sonuçlar?na geçmeden önce tarihsel olarak dünya kapitalizminin geldi?i a?amaya bir bak?p seçimleri öyle de?erlendirelim isterseniz; Kriz ortam?nday?z, hem de basit bir ekonomik kriz de?il kar?? kar??ya oldu?umuz, iklim krizi. Hem de sadece merkezde ya da periferide de?il, tüm dünyay? etkisi alt?na alan bir kriz. Onun için ekoloji mücadelelerinin güçlü bir kapitalizm kar??t? güçler olu?turmaya pek uygun olmad??? öne sürülemez. Eskiden oldu?u gibi 'toplumsal güç olu?turamazlar çünkü belirli toplumsal kimlikleri yoktur' denilemez. Günümüzdeki gezegensel kriz sermayeye kar?? evrensel politik bir özne olu?turmaya yönelik maddi temeli sa?lamaktad?r. Sermaye ya?am ko?ullar?n?n alt?n? ciddi ?ekilde oyarak küreselle?mi? bir 'çevresel proleterya' yaratmaktad?r. ??te toplumsal muhalefetin oda??nda oldu?unu idda eden sosyalistler bu 'çevresel proletarya' n?n yan?nda olup olmamas? sorunun kayna??n? olu?turmaktad?r. ??te bu mücadele söyle?inin ba?l???n? olu?turan 'Datça'n?n ekolojik kent olarak kal?p kalmamas?n?' gösterecektir...

Bu seçim sonuçlar?n?n kaç?n?lmaz olarak Türkiye co?rafyas?nda etkileri ve yans?malar? olacakt?r. ?unu söylemek gerekiyor: Özellikle sol kesimde, ki bunun içerisinde sosyalistler de var, bir sevinç havas? üretiliyor. Elbette bunda bir sak?nca yoktur. CHP, sosyal demokrat bir parti birinci parti olmu?tur, sevinilebilir hatta birçok yerde k?smen sosyalistlerin de deste?ini alm??t?r vs. ama buradan bence bir iyimserlik ç?karmak oldukça zordur. Çünkü seçim sonucu CHP %38 ile birinci parti olsa da oylar?n?n artmas?na bloklar aras?nda geçi? yol açm??t?r. Yani kerhen CHP desteklenmi?tir. ??te, kabaca DEM'in oylar?n?n, ?Y? PART?'nin oylar?n?n CHP'ye akt???n? görüyoruz. Öte yandan AKP oylar?ndaki azalma YRP'ye geçi?le olmu?tur. Önümüzdeki dönemde DEM ya da ?Y? partiden CHP'ye geçi? olur mu? AKP ile YRP birle?ir mi? bilmiyoruz."

“Bloklar aras? geçi?” dedi?imiz ?ey bu mudur?

“Tabii. ??te AKP'den YRP'ne kayan oylar da onun oylar?n? azaltm??t?r. Çok basit bir aritmetik hesapla olay budur. 9 ay önce yap?lan genel seçimden sonra Türkiye'de ekonomik ?artlarda çok büyük de?i?iklikler vs. olmad?. Türkiye'nin sosyolojisi de?i?medi. Buna kar??n nas?l oluyor da i?te CHP birinci parti oluyor? En genelinde bloklar aras?nda dengelerin, ihtiyaçlar?n, kay??lar?n sonucu bunlar. Nitekim Datça'da da bunu görüyoruz. Datça'ya, yanl?? hat?rlam?yorsam, son 5 y?l içerisinde 3200 civar?nda seçmen/nüfus eklenmi?. Bu insanlar?n sosyolojisi ortada. Bu insanlar geldikleri kentlerde bunalm??lar. Ekonomik durumlar? görece Türkiye genelinin üzerinde ve bunlar?n oy tercihleri de siyaseten sol’dan seküler ya?amdan yana. Bu her zaman böyleydi zaten Datça'da. Bir ?ekilde CHP'yi kurtaran da, CHP'ye seçimi kazand?ranlar da bu insanlar oldular.

Buradan bundan sonraki seçimlere ç?kart?labilecek birçok sonuç vard?r. Bu sonuçlar?n bu söyle?imizin konusunun özünü olu?turan ekolojik kent alg?s? ile do?rudan ba?lant?s? var. Birazdan ?öyle diyece?im: Yerinden yönetim, bu tamamen siyasetle ilgilidir. Ekolojik kenti tan?mlarken yerinden yönetim, yerel yönetim, i?te demokratik süreçlere aktif kat?l?m vs. ile ba?layaca??z. Bunlar zaten toplumsal ekolojinin unsurlard?r. Ekoloji denilince akl?m?za sadece do?a, do?an?n i?leyi?i geliyor...”

 TOPLUMSAL EKOLOJ? DED???M?Z...

Genel anlay?? bu.

“Toplumsal ekoloji dedi?imiz ?ey i?te bu: Kat?l?mc?l?k, yerelden yönetim, mahalle temsilcileri, kooperatifçilik . Al sana toplumsal ekoloji. Bunlar siyasetle iç içe. Yani siz bu süreçleri devreye soktu?unuzda ekolojik kenti yarat?yorsunuz demektir. Örne?in Küban?n ba?kenti Havana bütün bu uygulamalar? devreye soktu?u için hatta kent içinde tar?m yapabildi?i için ekolojik bir kenttir. Bizden de 80 öncesi Fatsa'daki uygulamalar ekolojik kentin ba?lang?ç uygulamalar? olarak görülebilir. Bu anlamda hem bu örnekler hem de 2024 y?l? 31 Mart seçimleri Datça özelinde de önümüzdeki süreçte ne yapmam?z gerekti?ini de ayd?nlatmas? aç?s?ndan ya da ???k tutmas? aç?s?ndan önemli. Tabii buradan yerel yönetimlere de birtak?m farkl? tavsiyelerimiz olacak. Onlara da ne olmal?, nas?l yap?lmal?, dünyan?n konjonktürünü iyi okuma anlam?nda de?erlendirmelerimiz de olacak.”

 SOSYAL?STLER ÜTOP?K DÜ?ÜNÜRLER

Bu noktada ?öyle bir sorum var: Hani dediniz ya 2019-2024 aras?nda 3200 küsur buraya gelen yeni seçmen/nüfus var. Bunun evveliyat? da var elbette. 1980'li y?llardan sonra buraya peyderpey olan göçler var. Bu göçler nedeniyle Datça'ya gelip yerle?enlerden dolay?, yani bu sol ya da sol'a yüzü dönük insanlar?n Datça'ya gelip yerle?mesinden dolay? Datça'n?n ?u anki siyasi yap?s? olu?uyor. Bu nedenle bu yerel seçimde bu insanlar?n oylar?n? CHP'nin zay?f aday?na ra?men CHP'li adaya vermesi bir beklentinin ifadesi olmal?? Yani biraz önce söyledi?iniz çerçevede kooperatifçilik konusunda, Datça'n?n do?as?n?n korunmas? konusunda, Datça'n?n ekolojisinin korunmas? konusunda, karar alma süreçlerine demokratik kat?l?m konusunda...Bu insanlar? nas?l görmeliyiz?

“Bu nedenlerle geliyor insanlar Datça'ya. Yani bu insanlar ütopik dü?ünüyorlar. Sosyalistler zaten ütopik dü?ünürler. Öyle de olmal?lar, zaten böyle dü?ünmeseler sosyalist olamazlar. Bu sosyalizmi, sosyalist dü?ünceyi besleyen bir ?eydir. Bu insanlar do?al bir ortama geliyorlar. Burada ?unlar olabilir: Herkesin bir fikri var. Dolay?s?yla yerel yönetimleri de itiyor bu insanlar, itecekler de. Bu güne kadar az ittiler daha da itmeliler. Toplumsal süreçlere dinamizm katmal?lar, yoksa yerel baz? gruplar Datça'y? silip süpürecekler, görünen o. Bu insanlar?n taleplerinin büyük bir k?sm? zaten ekolojik talepler. Ekolojik kent, ekolojik ya?am ve birlikte ya?am istiyorlar. ?unu söyleyelim: ?ezlongsuzlar hareketinin ç?k?? noktas? da budur. Daha ekolojik bir ya?am? talep ediyorlar, sonuçta. Sahillerin herkese, bütün halka aç?lmas?n? istiyorlar. Olay özünde budur zaten. Buna toplumsal ekoloji de diyebiliriz.”

 2029 YEREL SEÇ?M? BUGÜNKÜ KADAR KOLAY OLMAYACAK

Bu durumda yerel yönetimin kendisine oy verenlerin bu taleplerini kar??lama gibi bir zorunlulu?u, yükümlülü?ü de var? Yani bu talepleri gerçekle?tirecek ekolojik bir Datça'y? yaratma do?rultusunda somut ad?mlar atma gibi bir yükümlülü?ü de var?

“Aynen öyle. Ba?ka bir ?ey daha söyleyeyim bu noktada: Daha önceki bir söyle?ide de söylemi?tim, 'On ?k Ada' ismini Osmanl? Devleti'nin gayrimüslüm bölgelerde uygulad??? yönetim ?eklinden alm??t?r. 12'li denen bu sisteme göre her on hane birer temsilci ç?kar?r, bu temsilciler de aralar?nda bölgeyi yönetecek 'on ?ki ki?ilik bir ihtiyar heyeti' seçerdi. Bu yöntem Datça'da da uygulanm??t?r. Yani, bir ba?ka deyi?le kat?l?mc? hatta do?rudan demokrasi. Peki, 31 Martta CHP Datça'da ön seçim yapmad? hatta hayat?nda Datça ilçe merkezinin kap?s?ndan içeri girmeyen, ikametgah? bile Datça'da olmayan, ya?amlar? boyunca bir ?ekilde demokratik mücadelenin içinde bulunmam?? insanlar ba?kan aday? oldular. Oh ne ala...Ya arkada? hiç bir ?ey bilmiyorsan?z tarihe bak?n tarihe...Bu tarihi okuyamamakt?r. Ya?ad???n yerin tarihini bilmemek ve tarihsel bak?? aç?s?n? d??lamakt?r. CHP'ye dü?en görevlerden birisi bu bak?? aç?s?na sahip ç?kmakt?r. ?imdi bütün süreç ?unu gösterdi: Bundan sonraki seçim bu seçim kadar kolay olmayaca??n?. Bunu görüyoruz. Çünkü Datça'da ya?ayan insanlar?n ya?amlar?n? üretmek için ne ürettiklerine bir bakal?m: Turizm ve tar?m. Datça'da iki temel sektör var, görünen o. Turizmin her geçen gün metala?t???n? ve tar?m sektörünü yok ederek yerini ald???n? görüyoruz. Bu ?u demektir: Datça'n?n ekolojik ya?am?na dair veriler sunan üretim özelliklerinin ortadan kalkmas?. Üretim h?zla piyasala??yor, piyasa kendi kültürünü yarat?r, yarat?yor. ?u an bu söyle?iyi yaparken oturdu?umuz yer 2 y?l öncesine kadar k???n ya?l? köylülerin u?rak yeriydi ?imdi sahile inemiyorlar, çünkü piyasan?n onlar? yutmas?ndan korkuyorlar. Bu insanlar denize hiç giremiyorlar, bu insanlar?n serinlemeye hiç mi ihtiyaçlar? yok? A??r? s?caklarda deniz melteminin serinle?tirici etkisine hiç mi ihtiyaçlar? yok? Bunun ad?, turizmin metala?mas?d?r. Tar?msal ürünlere dönelim. ?imdi çok çarp?c? bir ?ey söyleyece?im, sen de ?a??racaks?n eminim: Karaköy halk? neden daha çok MHP'ye oy verir?”

Bilmiyorum.

“Bunu anlamak için Karaköy'ün üretim ili?kilerine bakaca??z. Karaköylüler pazara (piyasaya) yönelik üretim yap?yor. Pazar metala?mak demektir. Metala?mak, kapitalizmin bünyesinde dü?ünsel bir alg?ya sahip olmak, onun de?erleriyle dü?ünmek demektir. Bunun z?dd?n? da söyleyeyim: ??te Yaz?köy'ü, S?nd?'y? ya da Yaka Köyünü söyleyeyim. Buralarda tar?m daha çok dikilidir: Badem ve zeytin gibi. Tarla bahçe ürünleri gibi sürekli pazarla i?in olmaz. Yani al??-veri?le, piyasayla i?in olmaz. Ancak badem ve ça?la için pazara gidersin. Zeytinde de piyasa i?i pek i?lemez. Çünkü zeytini üretici ya?haneye verip belli bir oranda zeytinya?? olarak al?r. Buralarda ekili tar?m olmay?nca Karaköy'de oldu?u gibi pazara yönelik üretim yok. Y?lda bir kez üretim yap?l?yor (ço?u kez iki y?lda bir ürün al?n?r). Bunun yan? s?ra toprak mülkiyeti de önemli. Bu köylerde herkesin kendi topra?? var, kendi ihtiyaçlar?n? kar??layabilecek noktada. Buralarda topraks?z köylü yok gibi bir ?ey. Burada ya?ayan köylüler topra??n? koruma ad?na bir refleks geli?tirmek durumundalar. Köylü ne kadar az piyasayla ili?ki kurarsa o kadar onun için iyi bir durumdur. Bu durum haliyle siyasi tercihlere yans?m?? oluyor.

Burada ?unu da ekleyelim: 1917 Ekim Devrimine destek veren Rus köylülerinin büyük bir k?sm? topraks?z köylüler falan de?illerdi. Az da olsa topra?? olanlard?. ?nsana garip geliyor ama öyle. Olaya böyle bakt???m?zda k?rsalda ya?ayan köylünün elindeki toprak kayb? her geçen gün art?yor ve piyasala?man?n artmas?na ba?l? olarak seçimlerde sol oylar?n buralarda azald???n? görece?iz. Burada bir emniyet subopu var: Göç... ??te 3200 küsur göç geliyor ve Datça'da sol ad?na istenilen dengeyi sa?l?yor.”

 P?YASALA?MA MUHAFAZAKARLI?I ARTIRIYOR

?u konuyu biraz açal?m. Ben tam olarak anlayamad?m. Karaköylülerin pazara yönelik tar?m yapmas?n?n onlar?n oylar?n?n MHP aday?na do?ru kaymas?yla nas?l bir ili?kisi var?

“?öyle; Üretim piyasa için yap?l?p ürün metala??nca köylünün kendisi de, ki Marksizmin temel ilkelerinden biri olan; 'insan?n dü?üncesini belirleyen ?ey içinde ya?ad??? maddi ko?ullard?r', sözünde oldu?u gibi piyasan?n yönlendirmelerine aç?k hale geliyor. Onlar?n dü?ünce dünyas? piyasa taraf?ndan bir biçimde ?ekillendiriliyor. Pazar sizin üretti?iniz mal? fiyatland?r?yor. Bu fiyatland?rmaya ba?l? olarak da siz piyasan?n yönlendirmelerine aç?k oluyorsunuz. Sizin s?n?rl? bir alan?n?z varsa, toprak kay?plar? da ya??yorsan?z, ki el de?i?tirmeler sürekli ya?an?yor, toprakta ?rgatla?ma, i?çile?me ba?l?yor. Bu her geçen gün art?yor. Bu art?? MHP'lile?me ve muhafazakarla?ma e?ilimini de art?r?yor. Ba?ka bir ifadeyle, Karaköy köylüsü ya da K?zlan köylüsü yeti?tirdi?i domatesin pazarda para edip etmeyece?ini dü?ünürken, at?yorum S?nd?köy köylüsü ürününü kooperatife verdi?i için piyasan?n etkisine kendisini kapatm?? oluyor.”

Bu köylüler mevcudu korumaya m? çal???yor? Diyelim ki Datça'da 25 y?l CHP de?il de MHP yerel yönetimin ba??nda olsayd? bu köylüler tersi bir yönelim içerisinde mi olacakt??

“Hay?r, hay?r. Bu söylediklerim yönetimden ba??ms?z süreçler. Köylülerin e?ilimi yapt?klar? üretimin piyasala?mas?, ürettikleri ürünün metala?mas? nedeniyle bu yöne do?ru kay?yor.”

Muhafazakarla?mas?n?n nedeni eldekinin elinden kay?p gitmesi midir?

“Piyasa ile i? yapmalar?. Piyasa mekanizmalar? ile dü?ünmeye ba?lamalar?. Piyasa taraf?ndan yönlendirilmeleri. Piyasan?n bu köylüleri teslim almas?. Ürettikleri ürünlerin fiyat?, de?eri... her konuda. Yani ürününü kime sat?yorsa onlar?n etkisi alt?na giriyorlar. Çünkü ya?amlar?n? devam ettirmek zorundalar.”

Pazardan kastedilen Datça'daki semt pazarlar? m??

“Bunlar iç içe girmi? ?eyler. Karaköylülerin üretti?i ürünler daha çok nereye gidiyor? Mahalle pazarlar?na m? yoksa hale mi? San?r?m ikisine de.”

K?zlan'da da ayn? ?ey söz konusu.

“Tabii K?zlan'? da kastedebiliriz. Dolay?s?yla sonuçta ne oluyor? Piyasa denetimine tabii oluyor üreticiler. Yaka, Yaz? ve S?nd? Köylüsü piyasadan kopuk. Y?lda ya da iki y?lda bir-iki defa ürün al?yor. Ne yap?yor? Dikili tar?m yap?yor. Zeytin ve badem. Bunun d???nda kendi ihtiyac? için üretiyor. Benim bahçem var, kendili?inden yenilebilir 5 çe?it ot ç?k?yor. Hiçbir ?ey yapmama gerek yok. Do?a veriyor. Do?a zengin, verimkar. Dolay?s?yla ekolojik bir ortam?n içerisinde ya??yor bu insanlar. Karaköy'de ise köylüler ürettikleri domatesi iki günde bir pazara sunmak zorundalar. Her defas?nda yeniden ve yeniden fiyatland?rma yapmalar? gerekiyor...”

Haliyle bu fiyatland?rmay? belirleyenler onlar?n dü?ünce yap?lar?n? da ?ekillendiriyorlar?

“Aynen. Bunu anlatmaya çal???yorum. Dolay?s?yla kapitalistle?me süreci yans?yor. Bu bölgeyi de turizm etkiliyor. Meta üretimine turizm yoluyla kat?l?yor bu bölgeler. Haliyle bu bölgenin dü?ünce yap?s? turizm olgusu nedeniyle deformasyona u?ruyor, Yaka Köyü örne?inden hareket edersek. Bu süreç çok do?al olarak bu bölgenin siyasi tercihlerini etkileyecek.

Önümüzdeki 5 y?ll?k süreç sonunda yap?lacak seçimde ne olacak dedi?imiz zaman bugünkü Datça seçim sonuçlar?ndan hareket ederek öngörülerde bulunabiliriz...”

 SA?A SAVRULMAYA KAR?I NE YAPMALI? NE YAPMAMALIYIZ?

?öyle mi diyece?iz: Önümüzdeki 5 y?l?n sonunda buras? turizm nedeniyle daha çok piyasaya aç?lacak. Dolay?s?yla sol'a de?il sa?a savrulma olas?l??? daha güçlüdür.

“Aynen. Sa?a savrulma olas?l??? daha güçlü. Burada sola, sosyalistlere dü?en çok büyük görevler var. Önce en temel ?eyi ?öylemi? olal?m köylüyü piyasa mekanizmalar?na mahkum etmeyecekler. Piyasan?n kuca??na b?rakmayacaklar. Kooperatifle?meyi bizzat belediye kendi eliyle yap?lmal? bu bir. ?kincisi, yeni yönetimin bu çerçevede yapmas? gereken ?eylerden bir tanesi ?udur: En az?ndan neyi yapmamalar? gerekti?ini söyleyeyim. ?sim vermeden bir örnek vereyim. Bu bölgeden CHP'nin bir mahalle delegesine 'Seçimde ne yapt?n?' diye sordum. 'Mesut Yar, CHP ve Feyzullah Gülada aras?nda gittim geldim' dedi. Dü?ünün, CHP'nin bir delegesi bu noktaya geliyorsa vay sizin halinize.”

Hocam bunu yazar?m.

“Yaz tabii. Bu çok önemli. Çok çarp?c? bir ?ey.”

Delege, bir nevi “Benim aç?mdan aralar?nda bir fark yok” diyor.

“'Geldim, gittim' diyor. Ayn? delegeye sordum: 'CHP ?lçe Yönetiminden kimse seçim sürecinde sana gelip ne dü?ündü?ünü sordu mu?' 'Yok' dedi. Hiç dokunmam??lar. Temas bile etmemi?ler. CHP delegesi yahu bu (bunun ad? yabanc?la?ma).

?kinci bir örnek vereyim: Yaz?köylü. Emekli ö?retmen, varl?kl? birisi. Babas? çok tan?nan bir ki?i. Badem Çiçe?i Festivali'nde burada ?imdiki belediye ba?kan? Aytaç Kurt ile konu?uyor. 'Sen beni tan?d?n m??' diye soruyor Aytaç beye. 'Yok' diyor. 'Nas?l tan?mazs?n?' diyor. 'Ben CHP örgütünden filan ki?i ile Palamutbükünden  sürekli gidip geliyorum ilçeye, eylemlere falan, filan...ben sosyal demokrat bir ö?retmenim. Ben filan?n o?luyum, deyince ' O zaman 'Haa' diyor. Birkaç dönem ilçe ba?kanl??? yapm?? CHP'nin belediye ba?kan aday? Palamutbükünde solcu emekli ö?retmeni bi zamet tan?s?n yahu.”

Ya?ad??? yere yabanc? birisi?

“Yani. Neyse. ?imdi, bütün bunlardan ne yap?lmamas? ve haliyle ne yap?lmas? gerekti?i ortaya ç?kar. Sinop Üniversitesinde çal???yorum. Orada seçim öncesi 'Ekolojik kent nas?l olmal??' konusunda sunum yapt?m. Konu?up görü?lerimi bildirdim. CHP aday? ve ekibine görü?lerimizi sunduk, böylece destek olduk. Seçimi kazand?lar. Hem Datça için hem tüm sol belediyeler için ortada iyi bir s?nav var.

Solcular, sosyalistler olarak iyi yapt???m?z ?eyler var. Onlara bir bakmal?y?z. Nedir mesela? ?lk akl?m?za gelen Fatsa. Fatsa'y? Sol Parti çok dillendiriyor filan. Bazen ele?tiri de al?yor. Olsun. Do?ru yap?lan bir ?ey var orada. Biz bunu nas?l büyütebiliriz? Bunu dü?ünmeliyiz. Fatsa'y? Fatsa yapan, mahalle komiteleriydi. Bu kadar basit. Biz solcular olarak iyi yapt???m?z bir ?eyi Datça'ya öneriyoruz. Datça'n?n ?u kadar köyü var. Merkez mahalleleri var, filan. Al, buralarda mahalle temsilciliklerini kur bakal?m, ne oluyor? Muhtara filan sor ama as?l mahalle temsilcili?i üzerinden yürü. Örne?in Yaka Köyünün sorunlar?n? Yaka Köyü Muhtar?ndan de?il yerel örgütlenmeden alacaks?n. Bu örgütlenmeyi detayland?r?lmas? çok kolay. Bunun yasal bir örgütlenme oldu?unu dü?ün. Çok basit bir ?ey. Hiçbir ?ey yapmana gerek yok. Bu paraya ba?l? bir ?eyde de?il. Bu konuda para, akçe i?e yaramaz.”

Burada kast?m?z, bu i?i ?u an yerel yönetimin ba??nda olan sosyal demokratlar?n yapmas? m?d?r?

“Tabii. Yapmazsa, biraz önceki örnekteki tespitimize mahkum olurlar. Yani zaten her ?ey metala??yor, piyasan?n kontrolü alt?na giriyor. Belediyenin yapmas? gereken 'Sosyal belediyecilik', CHP'nin kulland??? fakat pek de yapamad??? ?ey (en az?ndan birçok yerde). Ben burada sana ?unu söyleyeyim: Bal?kesir Büyük?ehir Belediye Ba?kan? seçilen Ahmet Ak?n ?unu söylüyor: 'Rüzgar enerjisinden elektrik elde edece?im. Çiftçiye elektri?i, suyu bedava verece?im.' Nedir bu? Bunlar sosyal demokrat uygulamalar? a?an ?eyler de?il, Sosyalistler olarak bizim dü?ün dünyam?zda olsa da bu türden dü?ünceler, Datça belediyesi de yapabilir bunlar?. Bunlar? Ahmet Ak?n yap?yor da burada sen neden yapam?yorsun? Anlatabiliyor muyum? (Bu durum Datça belediyesini a?ar diyelim peki, Mu?la belediyesini demi a?ar?)”

Anlad?m, hocam.

“Biraz ütopik dü?ünece?iz. Zorlayaca??z bu insanlar?. Datça d???ndan gelip buraya yerle?en insanlar mevcut yönetimi zorlayacaklar. Ba?ka ?anslar? da yok. Bu metala?ma sürecinde ba?ka hiç ?anslar? yok. Metala?ma her ?eyi al?p götürür. Sonras?nda Mesut Yar'dan daha güçlü birisi gelir, al?r 2000, 3000 oyu, kenara çekilirsin. Sonra deriz ki '??te oy kaymas?, oylar filana kaym?? vs.' “

 SOL, ?Ç?NDE YA?ADI?I TOPLUMU ÖRGÜTLEYEM?YOR

Hocam bu noktada Mesut Yar dediniz ya Datça'da bir ba??ms?z aday?n ç?km?? ve “umut” olur hale gelmi?, haliyle de CHP'ye kabuslar ya?atm??; bu yerel seçim sürecinde Datça'da böyle bir durum vard?. ??in Türkçesi bu. Bunu aç?kça böyle ifade edebiliriz. Çünkü ba??ms?z aday olan Mesut Yar'?n arkas?ndaki güç asl?nda CHP içerisindeki bir güç idi. Datça gibi bir kentte, bir turizm kentinde, sosyalistlerin çokça oldu?u, ba?at kültürün laik ve seküler oldu?u bir yerde ba??ms?z bir aday, bir ba?ka deyi?le popülizm neden bu ölçüde etkili oldu? Bu konuda neler söyleyebilirsin?

“CHP Datça ?lçe Örgütü çok c?l?z bir örgüt. ?lçedeki sosyalistler örgütlü de?il. Bölünmü?lük var. Birlikte hareket edemiyorlar vs. Sen daha iyi biliyorsun, Datça genelinde i?te bir DEM realitesi var. T?P'in bir ç?k??? var. Bunlar? toplad???n?z zaman baya bir yekun ediyor. Sol Parti'nin bir gelene?i var burada, etkileyicili?i üzerine konu?mam?za gerek yok, burada a??rl??? var. Sonuçta ortada bir örgütlülük ve örgütlü davranma hali de yok. Biraz önce sohbete ba?lamadan önce söylüyordum: Ne demi?tik? 'Akil insanlar?m?z' var. A??rl?kla onlar bozuyor her ?eyi. Gençlere, yeni örgütlenme biçimlerine aç?k bir yönümüz yok. Örgütlü bir toplum de?iliz. Dolay?s?yla popülizme teslim oluyoruz. K?sacas? örgütsüzlükten kaynakl? bir durum bu sözünü etti?imiz durum. Mesut Yar kim ki? Bir kere burada ikamet bile etmiyor. Nas?l bir ?ey bu? Birisi ç?k?p bunu neden anlatm?yor? Bunu halka, seçmene anlatmad?klar?n? biliyorum. Arkada??m sem kimsin? Tepeden para?ütle inen bir ki?i seçimde 1220 küsur oy al?yor. Böyle bir ?ey olabilir mi? Bu ki?i neyin temsilcisi?

Anlatabiliyor muyum? Bu tamamen örgütsüzlü?ün sonucu. Bu durumu Datçal?lara do?ru düzgün anlatmak gerekiyordu, anlat?lamad?. CHP'li seçmene bunu anlatam?yorsun. Kendi delegene bunu anlatamam??s?n, delegen ona oy verme ihtimali üzerinden oy verece?i yeri belirlemeye çal???yor. Sen kendi örgütlü yap?na bile hakim de?ilsin. Bu durum örgütlülük filan de?ildir. 1980 öncesi örgütlülükleri dü?ünelim. Oralarda do?ru yapt?klar?m?z? gözden geçirelim, dersler ç?karal?m. Ama lütfen gençleri hakir görmeden, onlar?n önünü açarak yapal?m bunu. Evet 80 öncesi sosyalistler do?ru olan?, olmas? gerekeni yap?yorlard? evet yenildiler biz de yenilebiliriz ama yenileceksek e?er biz daha güzel yenilmeliyiz...”

Yani ?öyle mi? Toplumda var olan sosyal demokrasi bir memnuniyetsizlik de yarat?yor, i?in Türkçesi bu. Yerelde de yarat?yor, genelde de yarat?yor.

“Aynen. Çünkü tarihselli?i d??lam?? oluyorlar.”

Ortal?kta sol, sosyalist bir örgüt de olmad??? için sosyalistler bu memnuniyetsizli?i örgütleyemiyorlar, bir ba?ka deyi?le bir çekim merkezi olu?turam?yorlar, bunlar? toparlayam?yorlar. Dolay?s?yla bir Mesut Yar ç?k?yor, elbette bir ba?kas? da ç?kabilir, bu memnuniyetsizlerin aray??lar?na bir cevap oluyorlar.

“Aynen.”

Karizmas?yla, bilmem neyi ile ç?kt??? zaman belli bir kitle ona yönelebiliyor. O ki?i “umut” haline gelebiliyor. Temel sorun, toplum örgütsüz. Bir ba?ka deyi?le sol içinde ya?ad??? toplumu örgütleyemiyor.

“Evet.”

Sa??n toplumu örgütleme gibi bir derdi yok. Anlad?m. Devam edelim hocam.

“Seçimlerle ilgili bölümü daha fazla uzatmayal?m istersen, ekoloji kent konusuna dönelim.”

 DATÇA ZATEN EKOLOJ?K B?R KENTT?R

Elbette. Ekoloji kent derken kastedilen, asl?nda buradaki yerel yönetimin Datça'n?n do?al özelliklerine uygun olarak yap?lmas? gerekenleri yapmas?d?r. Kooperatifle?me do?rultusunda ad?mlar atmas?, toplumun örgütlenmesi do?rultusunda ad?mlar?n at?lmas?, Datça'n?n var olan de?erlerinin korunmas? böyle olur. Bunlar?n d???nda ekolojik toplum, ekolojik kent derken ba?kaca neyi anlamam?z laz?m?

“?lk ba?taki sorumuz neydi? Datça bir ekolojik kent olabilir mi? Datça, zaten ekolojik bir kent. Her geçen y?l bu özelli?ini yitiriyor, kaybediyor, fark?nday?z. Buna ra?men ?u anki durumuyla bile ekolojik kent olma özelli?i ta??yor.”

Yani o ?ans? hala var?

“Hala var. H?zl? metala?maya ra?men henüz Datça'y? teslim alamad?lar. Tabii kay?plar var. ??te kötü k?y? kullan?mlar? var. Tar?msal alanlar?n turizm amaçl? kullan?m? var. Yanl?? tar?msal uygulamalar var. Üretilen ürünün pazara sunulmas?ndan, tüccarlar?n köylünün eme?ine, ürününe el koymas? var. Örne?in Palamutbükünün kanalizasyon sorunu ve deniz kirlili?i sorunu var. Deniz kumlar?n?n keyfi kullan?m?na ba?l? olarak deniz ilerlemesi sorunu (dolay?s?yla plaj kay?plar? var), yerli halk?n k?y?lardan yararlanamama sorunu vs. Bunlar?n hepsi biraz önce söyledi?im toplumsal ekolojiyi zedeleyen ?eyler. Bütün bunlara ra?men Datça hala ekolojik kent olarak kabul görebilir mi? Yan?t?m evet olacak. Bütün bu yukar?da sayd???m?z sorunlar? Datça belediyesi bir ç?rp?da çözer. Ve Datça'n?n ekolojik kent olmas?nda büyük bir ad?m atm?? olur. Bunun için paraya ihtiyaç yok. Sadece iradeye ihtiyaç var. Bu yönetimde bu var m?? Görece?iz.

Öte yandan tar?msal üretim için ?öyle bir ?ey söyleyeyim, hatta önerim olsun yeni yerel yönetime: 1980'lerin sonunda buraya geldi?imde, mesela Palamutbükü'nde Datça ?lçe Ziraat Müdürlü?ü'nden elemanlar, mühendis ya da teknikerler bulunurdu köy kahvelerinde, onlara burada ne yap?yorsunuz?' diye, sordu?umuzda 'Köylü için buraday?z.' onlara destek oluyoruz, diyorlard?. Dü?ünebiliyor musunuz, buras? Anadolunun güneybat? ucu devlet ziraatç?s?n? buraya kadar gönderebiliyor, bu müthi? bir ?ey."

Önemli bir ?ey bu.

“Önemli. Sonra tabii, 80 sonras?nda neo liberal politikalar sonucu bu uygulamalar kald?r?ld?. Belediye bunu yapabilir. Hem de acilen bunu yapmal?. Bak?n dünya g?da krizi kap?da. Belediye iki tane ziraat mühendisini istihdam edecek. '10 tane köyüm var, haftada iki gün bu köyleri gezin.' diyecek. O ziraatç?lar köyleri gezecek ve tar?m? yönlendirecek. Çok basit. Al sana belediyeye bir görev. Ancak belediye bu benim görevim de?il deniyorsa, MHP kökenli yeni CHP'li Ankara Büyük?ehir Belediyesi Ba?kan? Mahsur Yava?'?n uygulamalar?na baks?nlar.

Ekolojik kent böyle olur, Datça'da. ?kincisi, demin söylemeye çal??t?m, ürününü pazarlamak için kooperatif kurulacak. Bunu belediye yapacak. Gürsel ba?kana ben bunu önermi?tim. S?cak bakt? ama arkas?nda durmad?. Yeni yönetim bu konunun arkas?nda durmal?. Özellikle ça?la ve bademin pazarlamas?nda korkunç bir sömürü var. Çok basit hesab? var bunun, 10 tane tüccar Datça'n?n ça?las?n?, bademini al?p Türkiye ve dünya piyasas?na sunuyorlar, hiç emek sarf etmeden milyon dolarlar kazan?yorlar.”

Ça?la'da 10 tane de yok galiba. Benim bildi?im birkaç tüccar var ama bademde daha fazla.

“Örne?in ça?la fiyatlar?yla kedinin fareyle oynad??? gibi oynuyorlar. Dü?ünsenize ça?la fiyatlar? bu y?l bir ay içinde 400 TL'den 40 TL'ye dü?tü. Banda bakar m?s?n?z? Oynamaya bakar m?s?n?z? Fiyatlarla istedikleri gibi oynuyorlar. Bu paralar birkaç ki?inin cebine ak?yor. Çok basit bir ?ey, belediye bu durma son verecek kooperatifle?meyi gerçekle?tirmek zorundad?r. Bu belediyenin sorumlulu?udur. Kooperatiflerin avantajlar? tart???lmaz. Elimde rakamlar var, Türkiye'de üretim kooperatifleri kooperatiflerin %16's?n? olu?turuyor. Çok az...”

Merkezi yönetim, sanki üretim kooperatifleri kurulmas?n diye mevzuat? olabildi?ince zorla?t?rm??, öyle biliyorum. Tüketim kooperatifi kurmak daha kolay.

“ Tabii. Bunu i?te bu nedenle de belediye yapmak zorunda. Yerel yönetim haktan ald??? yetki ile bunu yapacak. Bu konuda ?zmir Büyük?ehir Belediyesi'nin gerçekle?tirdi?i örnekler var. Komünist Ba?kan olarak bilinen Maço?lu'nun yapt??? örnekler var. Bunlar güzel örnekler.”

Bunlar yap?labilirse 2029 y?l?nda yap?lacak yerel seçimde en az?ndan sosyal demokratlar?n yeniden seçimi kazanmas? ve yönetimde kalmas? mümkün?

“Kesinlikle. K?rsal kalk?nman?n, küresel üretimin %50'sini kooperatifler yap?yor. Onlar taraf?ndan pazarlan?yor. AB'de 250.000 kooperatif var. Türkiye'de 50.000. Bunlar?n %16's? k?rsal kalk?nma kooperatifi. Geri kalan? tüketim kooperatifi.”

Yerel yönetim bu konuda devreye girmeli.

“Kesinlikle, kesinlikle. Bun bu konuda daha önce yine Gürsel ba?kana öneride bulunmu?tum: Hiçbir ?ey yapamazsan belediye olarak bir tane badem soyma makinas? al?p köylerin meydan?na koyun, çiftçinin bademini k?r?n ve soyun...Hepsi öneride kald?.”

Mu?la Büyük?ehir Belediyesi, yanl?? akl?mda kalmad?ysa, san?r?m benzer bir giri?imde bulunmu?tu Osman Gürün'ün son döneminde.

“Uygulamada görmedik. Benim de bademim var. Belediye geldi, köy meydan?na bir makina koydu ve 'Gel ?urada bademini k?r' demedi. Böyle bir ?eye tan?k olmad?m. Ben bu öneriyi 5-6 y?l önce Gürsel ba?kana teklif etmi?tim, önermi?tim. Bunu yap?nca çiftçiye dokunmu? oluyorsun. Ayn? zamanda ekolojik bir hamle yapm?? oluyorsun. Ekoloji, do?an?n olumlu kendi i?leyi?i de?il sadece, bunun bir de toplumsal bölümü, toplumsal ekoloji dedi?imiz ?ey var. O k?s?mda ancak bu tür iyile?tirmelerle bir ?eyler yapabilirsin. Bunu yapacak olan da ancak yerel yönetimlerdir. ?öyle söyleyelim: Ekolojik bozulma ya da ekolojik kriz dedi?imiz ?ey, Marks'?n 'Metobolik yar?lma' diye bir tan?m? var. O da ?u: ?ehir için, pazar için üretim yap?lmaya ba?land??? zaman do?adaki dengeyi bozuyorsun. Çünkü fazla üretime geçiyorsun. Bu üretimi yap?nca do?al olarak kimyasal gübre kullan?yorsun. Haliyle do?an?n dengesi bozuluyor. Toprak ve do?a kendini yenileyemiyor, çünkü pazar için üretim yap?yorsun, ihtiyaçlar için de?il.Bu duruma Marks 'Metobolik yar?k/yar?lma' diyor. Siz üretimi ?ehire, yani pazara göre yapmaya ba?lad???n?z zaman do?an?n a??r? kullan?ma yol aç?yor, bu durum do?an?n tahribat?n? art?r?yor.

Peki ne yapmal?? Eko sosyalistlerin önerdi?i 'küçülme' filan de?il, çözüm orada de?il...”

Ben de bunu soracakt?m: Kapitalizm toplumu kendi do?rultusunda bir biçimde geli?tirirken e?er toplumsal dü?ünce ve alg? sa?a gidiyorsa bu durumda biz k?rsal kesime mi kaçaca??z? Bir ba?ka deyi?le biz ücra yerlerde mi sosyalizmi ya?an?l?r bir gerçeklik haline getirece?iz? Sizin söyledi?iniz, 'Hay?r. Böyle yapmayaca??z. Toplumsal geli?menin içerisinde kendimizi yeniden ve yeniden üretece?iz.' Belediyelere önerdiklerin özü asl?nda bu, bence.

“Aynen. Bo?luk b?rakmayaca??z. Dünyan?n sosyalistleri var. ?klim krizinden ç?k???n yolu da sosyalizmde. Sosyalistlere çok i? dü?üyor. Hani bizim bir iddiam?z var: 'Biz burjuvalar? da kurtaraca??z. Onlar bu sistemde hastal?kl? bir haldeler. Onlar? meta fetisist hallerinden biz kurtaraca??z. Sadece i?çi s?n?f?n? de?il burjuva s?n?f?n? da kurtaraca??z.' diye iddia ediyoruz...

Son olarak ?unlar? söyleyeyim: Daha özgür, daha e?itlikçi ve sürdürülebilir ya?am içn hayal gücünü ve yarat?c??? geli?tirmeye yönelik yak?n tarihli giri?imlerden esinlenerek ekolojik sorunlar?n çözümünü ancak ve ancak Marks'?n teorisinden yararlanarak çözebiliriz."