Ahmed Ünal BOZYER(*)

SALGINLARIN TAR?HÇES?

?nsanl?k tarihi boyunca bula??c? veya salg?n hastal?klar?n, insanlar?n kâbusu haline gelerek kitlesel ölümlere yol açt??? bilinmektedir. Salg?n hastal?klara neden olan mikro organizmalar?n canl? olarak insan neslinden önce var oldu?u kabul edilmektedir. Bu organizmalar, veba, çiçek, tifüs, s?tma, kolera, tifo gibi hastal?klara yol açm??, bireysel oldu?u kadar sosyal, siyasi, ekonomik, toplumsal etkilere de yol açm??t?r. Bilimsel geli?melerin sa?l?k alan?na yans?mas?yla ço?u salg?n hastal?klar?n insanl?k için tehdit olu?turmas?n?n önüne geçilmi?tir. Ancak mikroplar, virüsler, mikro organizmalar gibi isimlerle adland?r?lan bu varl?klar ?ekil, biçim de?i?tirerek yani mutasyona u?rayarak yine insanl??? tehdit etmeye devam etmektedirler. Çok say?da insan?n ölümüyle sonuçlanan büyük salg?nlar ayn? zamanda tarihin seyrini de de?i?tirmi?, toplumsal de?i?meye de yol açm??t?r.

?nsanl?k tarihinin seyrini de?i?tiren belli ba?l? salg?n hastal?klar? k?saca hat?rlatmak gerekirse; bilinen en eski salg?n hastal?k Jüstinyen vebas? olup, 30 ile 50 milyon insan?n ölümüne yol açm??t?r. Roma ?mparatorlu?unu derinden etkileyen bu salg?n, imparatorlu?un Do?u ve Bat? olarak ikiye bölünmesiyle sonuçlanm??t?r. ?kinci veba salg?n? 1347 y?l?nda Asya’da özellikle Çin’de ba?lam??, Avrupa’ya yay?lm??, dört y?l boyunca etkisini hissettirerek, 25 milyonun üzerinde insan kaybedilmi?tir. 15. ve 17. yüzy?llarda çiçek hastal??? önce Avrupa’da sonra Amerika’da 20 milyonun üzerinde insan?n ölümüyle sonuçlanm??, etkileriyle tarihin seyrini de?i?tirmi?tir.

Bilinen ilk kolera salg?n? 1817’de Hindistan’da ba?lam??, dönem dönem etkili olmu?, 1961’de ç?kan yedinci büyük salg?nla beraber yine milyonlarca insan vefat etmi?tir. 20. yüzy?l?n ba?lar?nda I. Dünya Sava??n?n sona ermesini takiben ?spanyol gribi ortaya ç?km?? 50 milyonun üstünde insan?n ölümüyle sonuçlanm??t?r. 1968-1970’li y?llarda Hong Kong gribi, 1981 den günümüze H?V-AIDS, 2002-2003 SARS, 2009-2010 Domuz Gribi, 2014-2016 Ebola ve son olarak Covid 19 veya Korona Virüsü Dünya sa?l???n? tehdit eden salg?n hastal?klar olarak öne ç?km??t?r.

Di?er taraftan salg?n hastal?klar?n binlerce, milyonlarca insan?n ölümüyle sonuçlanmas?, kimi yönetimlerin de?i?mesini, ticaretin ve üretimin el de?i?tirmesini sa?lam??t?r. Örne?in, 14. Yüzy?lda Avrupa’y? sarsan veba salg?n? feodal sistemin çökü?ünü h?zland?rm??t?r. Amerika’da görülen çiçek hastal???, yeni göçlere yol açarak toplumsal yap?y? yeniden ?ekillendirmi?tir. 19. Yüzy?l?n ba?lar?nda Haiti’de ba?layan sar? humma salg?n?, Fransa’n?n Kuzey Amerika’dan çekilmesini ve Amerika’n?n k?tada topraklar?n? geni?letmesini sa?lam??t?r. 19 yüzy?l?n sonlar?nda Afrika’da görülen s???r vebas? Avrupal?lar?n Afrika’y? sömürgele?tirmesini h?zland?rm??t?r. Kimi zaman iklime ve co?rafyaya yabanc? istilac?lar? öldüren, kimi zaman geni? ölçüde evcil hayvanlar?n ölümüne yol açan, kimi zaman da yoksullar?, ya?l?lar?, hastalar? öldüren salg?nlar, toplumlar?n de?i?mesine önemli etkilerde bulunarak bir nevi tarihin seyrini de?i?tirmi?tir.

Son olarak Aral?k ay?nda Çin’de ba?layarak dünyan?n tamam?na yay?lan yeni virüsün ?imdiden yeni bir döneme geçi?i h?zland?raca?? tahmin ediliyor. Darbe ve ola?anüstü dönemlerde ya?ad???m?z soka?a ç?kma yasa??n? bu kez halk?n talebi ve gönüllü kat?l?m?yla ya?amaya ba?lamam?z bile yeni döneme ili?kin ilk emare olarak de?erlendirilebiliriz. (Devam edecek)

(*) Dr. Ö?r. Üyesi

     Mu?la S?tk? Koçman Üniversitesi

     Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü