Bu çal??ma Tübitak – SOBAG taraf?ndan 1001-Bilimsel ve Teknolojik Ara?t?rma Projelerini Destekleme Program? çerçevesinde duyurulan 120K541 no’lu “COVID-19 ve Toplum: Salg?n?n Sosyal, Be?eri ve Ekonomik Etkileri, Sorunlar ve Çözümler” konulu Proje kapsam?nda destekleniyor.  Bu çal??mada sunulan sonuçlar söz konusu proje ara?t?rmas?n?n öncü göstergelerini olu?turuyor.

Covid-19 salg?n? dünya ölçe?inde h?zla yay?lmas?n? sürdürürken küresel ekonomiyi de hem arz hem talep yönünden olumsuz etkiliyor. Arz yönünden üretim zincirleri; talep yönünden ise tüketim ve yat?r?m harcamalar? üzerindeki olumsuz etkilerinin dünya ekonomisinde süregelen durgunluk sürecini daha da belirgin hale getirece?ini gözlüyoruz.

IMF, 2020’nin Nisan ay?nda yay?nlad??? World Economic Outlook (WEO) raporunda 2020 için dünya ekonomisinin %3 gerileyece?ini öngörüyor.  Ocak ay? ba??na göre yap?lm?? olan bu revizyon dünya ekonomisinin büyüme tahminlerinde toplam %6,3’lük bir dü?me anlam?na geliyor.  Birle?mi? Milletler Kalk?nma ve Ticaret Konferans? raporu ise Covid-19 salg?n? ve salg?na kar?? al?nan önlemlerin bir sonucu olarak ?imdiye de?in dünya ihracat?nda 50 milyar dolarl?k bir kayb?n oldu?unu tahmin ediyor ve sadece geli?mekte olan ülkelerin 2020 y?l?ndaki ihracat kay?plar?n?n 800 milyar dolara ula?aca??n? öngörüyor. Ku?kusuz ihracatta ya?anan bu kay?plar, küresel ekonomide imalat sanayi üretimi için gerekli olan ara mal? girdilerinin sa?lanmas?ndaki aksakl?klar ve küresel de?er zincirlerinde ya?anan t?kan?kl?klar?n do?rudan sonucudur.

UNCTAD (2020) ve IMF (2020) verileri, küresel finansal sermaye piyasalar?nda da ?iddetli bir daralma beklendi?ini i?aret ediyor. Geli?mekte olan ve yükselen piyasa ekonomilerinden son bir ay içerisinde ya?anm?? olan sermaye ç?k??? 70 milyar dolar düzeyinde. Covid-19 krizinin yol açt??? iktisadi bunal?m?n 1929/30 küresel buhran?n? a?an boyutta olaca?? tahmin ediliyor.

Bu ko?ullar alt?nda tüm dünyada varl?k fiyatlar?n?n çöküntüye u?rad???; küresel borç düzeyinin 260 trilyon dolara (dünya gelirler toplam?n?n yüzde 322’si) ula?t??? bir düzlemde, küresel durgunlu?un sadece daha bol kredi ve daha da yo?un borçlanmaya dayal? tüketim üzerinden canland?r?labilece?i dü?üncesi bir yan?lsamad?r.

Covid-19 krizi arz, talep ve finans ?oklar?n?n e? anl? olu?mas?na dayal?, çok boyutlu sistemik bir kriz olarak ya?an?yor. Söz konusu ?oklar ise gelir da??l?m?nda hem s?n?fsal, hem bölgesel hem de cinsiyet baz?nda derin e?itsizliklerin var oldu?u; kamusal hizmetlere eri?imin ticarile?tirildi?i; ve dolay?s?yla, gelir e?itsizli?ine ba?l? olarak yoksullu?un sosyal d??lanma ile birlikte ya?and??? bir ortamda gerçekle?iyor. Saad-Filho’nun ifadesi ile Covid-19 salg?n? “dayan??ma, sanayi politikas? ve devletin kamu politikalar? olmadan çözülemeyecek bir krizdir”.

Türkiye ekonomisine gelince, Covid-19 krizi Türkiye’yi, 2018 finansal krizinin etkilerinin tamam?yla çözümlenmedi?i ve ulusal ekonominin y?pranm?? dengelerinin henüz onar?lmam?? oldu?u bir konjonktürde etkiliyor. Cumhurba?kanl??? Strateji ve Bütçe Ba?kanl???’n?n yay?nlad??? haftal?k raporlar bize bu konuda en güncel verileri sunuyor.  2019 sonu itibariyle i?sizlik oran?n?n %13,6; enflasyon oran?n?n %11 düzeyinde seyretti?i Türkiye ekonomisi, IMF’nin WEO Nisan 2020 raporundaki projeksiyonlara göre Covid-19 krizi nedeniyle 2020’de %5 daralma içine sürüklenecek. Türkiye için 2020 y?l?na ili?kin projeksiyonlar i?sizlik oran?n?n %14-15 düzeyinde süregelece?ini gösteriyor.

Bu tespitler alt?nda, Covid-19 salg?n? krizinin Türkiye’deki ekonomik etkilerini öngörmek ve krizin olumsuz etkilerini en aza indirgeyecek gerçekçi gelir ve maliye politikalar? tasarlayarak Türkiye politik ekonomi yaz?n?na ve ilgili tüm sosyal payda?lar?n gündemine sunmak amac?yla bir çal??ma gerçekle?tirdik. Bu yaz?da uzman olmayan okur için özetlemeye çal??aca??m?z analizin raporuna buradan eri?ebilirsiniz.

Çal??mam?zda Covid-19 salg?n?n?n Türkiye ekonomisi üzerine beklenen “ilk anl?k” (upon impact) etkilerini öngörüyoruz ve bu etkilere kar?? geli?tirilebilecek olas? kamu politikas? alternatiflerini inceliyoruz.

Yaz?da detaylar?n? anlataca??m?z modelde salg?n?n etkisiyle, 2019 sonuna görece olarak GSYH’?n %27 azalabilece?ini, i?sizlik oran?n?n %34 artabilece?ini ve bütçe aç???n?n GSYH’ya oran?n?n %12’ye kadar büyüyebilece?ini görüyoruz.

Emek Gelir Destek program? olarak adland?rd???m?z ve 2019 milli gelirinin %2,9’una denk gelen programla ise GSYH’daki azalman?n %16’ya, i?sizlikteki art???n %17ye dü?ürülebilece?ini, bütçe aç???n?n GSYH’ya oran?n?n ise %6 civar?nda tutulabilece?ini öne sürüyoruz. 

Kaynak: https://sarkac.org/2020/06/salgin-turkiye-ekonomisi-ve-gercekci-bir-kamu-politikasi-onerisi/