Bahad?r Özgür / gazeteduvar.com.tr

?n?aatç? Ali A?ao?lu ile KKTC’de kumarhane ve otel i?leten Besim Tibuk, 15 y?ll?k hayallerine kavu?uyorlar. Ama o hayal, Türkiye’nin göz bebe?i gibi korumas? gereken yerlerden biri için “k?yamet projesi” demek. Kendilerine ait bir “kasaba” in?a edecekler çünkü. Dünyan?n say?l? sulak alanlar?ndan birinin bulundu?u bölgede Bodrum’un yüzde 2’si kadar bir alana, Milas’?n 5’te biri kadar nüfusu dolduracaklar.

Yang?nla beraber turizm bölgelerinde y?llard?r bekleyen dev projelerin jet h?z?yla onaylanmas? dikkati çekiyor. Birkaç hafta önce, Sinpa?’?n Marmaris’teki K?z?lbük koyuna dikece?i yüzlerce villa ve oteli kapsayan yar?m asr? a?k?n projesine “ÇED gerekli de?ildir” karar? verilmi?ti. Üç gün önce de Tibuk’un Net Holding’i, Borsa ?stanbul’a müjdeyi duyurdu. 25 y?ll?k “Turizm Kenti” hayalinin ÇED raporu kabul gördü.

A?ao?lu-Tibuk ortakl???n?n eseri olacak ve yasa de?i?iklikleriyle, ?ahsa mahsus düzenlemelerle önü aç?lan bu proje nas?l bir ?ey peki?

?lk kez detaylar? ortaya ç?kan ÇED raporundan, Bodrum-Milas hatt?n? bekleyen tehlikeyi ayr?nt?lar?yla inceleyelim...

9.7 M?LYON METREKAREN?N YARISI YAPILA?MAYA AÇILIYOR

Projenin yap?laca?? özel mülk olan arazi, Milas ?lçesi’ndeki Mandalya Körfezi’nin k?y?s?nda bulunuyor. Bodrum merkeze 25, havaalan?na 5 kilometre uzakl?kta; 9 milyon 700 bin metrekare büyüklü?ünde. Bunun 4 milyon 454 bin 395 metrekaresi yap?la?acak.

Tibuk, arazileri 1990’lardan beri parça parça topluyordu. Turizm tesisi kurmak istiyordu. S?k iktidar de?i?imleri, yasalar?n ç?kard??? engeller, bir ?ekilde bürokrasinin itirazlar? derken, nihayet AKP’nin in?aat politikalar? imdad?na yeti?ti. Konunun ehli birini de ortak tuttu: ?n?aatç?lar?n devr-i saadet döneminin y?ld?z? Ali A?ao?lu.

2006’da anla?ma yap?l?yor; Tibuk araziyi veriyor ve pe?in 100 bin dolar ile yüzde 19 has?lat pay? d???nda sorumluluk alm?yordu. ?n?aat? her ?eyiyle A?ao?lu’nun ?irketi Akdeniz ?n?aat üstlenmi?ti. 2008’de proje tasla?? Çevre ve Orman Bakanl???’na sunuldu. Ancak projenin yan?nda kalan Metruk Tuzlas? Sulak Alan? dolay?s?yla ÇED süreci durduruldu. Hemen Do?a Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlü?ü devreye girip, izni verdi.

Yine de ihtiyaç duyulan yasal düzenlemelerin yap?lmamas?ndan dolay? bürokratik engellerin tamamen kalkmamas?, projenin büyüklü?ünden dolay? sonuçlar?n?n kestirilememesi gibi nedenlerle 2013’e kadar gelindi. ÇED’de istenen güncellemeler yap?ld? ve Çevre ve ?ehircilik Bakanl???’na yenisi sunuldu. Bu sefer de A?ao?lu’nun o s?ralar Maslak 1453 türü imar oyunlar?yla oldu bittiye getirdi?i ?stanbul projeleriyle me?gul olmas?, bürokratik i?lerin uzamas? derken, olay biraz so?udu. Projenin maliyetinin 1 milyar dolar? bulmas? da cabas? tabi. Nitekim 2018 krizinde A?ao?lu finansman s?k?nt?s? çekiyor, ?stanbul Finans Merkezi gibi baz? projelerden paras?n? al?p çekiliyordu.

Esas konu ise bir tak?m yasal de?i?ikliklere ihtiyac? olmas?yd?. Onlar da bir bir kald?r?ld? zaten. Oraya en sonda gelece?iz.

ÇED RAPORUNA GÖRE PROJEDE NELER VAR?

Proje hayata geçiyor ?imdi. May?s 2021’de Ak-Tel Mühendislik’in haz?rlad??? ÇED’e son hali verildi ve onay üç gün önce al?nd?. ÇED raporuna bak?ld???nda projenin bölgede deh?et bir yap?la?maya yol açaca??n? görmemek imkans?z:

Konutlar?, villalar?, otelleri, AVM’leri, ma?azalar?, banka ?ubeleri, otoparklar?, oyun alanlar?, spor kompleksleri, su oyunlar? park?, kahveleri, poliklinikleri, okullar?, sinema salonlar? ile anahtarc?s?ndan kuru temizlemecisine, kuruyemi?çisinden terzisine bir kasaba planlan?yor. Golf sahas? için aç?lacak 8 yapay göl, havuzlar filan da olacak. Tabloda 1. derece S?T alan? oldu?una dikkat etmi?sinizdir. Burada 3. derece arkeoloji ve S?T alanlar?n?n gösterilmedi?ini ekleyelim.

Projenin maliyeti ve getirece?i gelir ne kadar hesaplanm??? ÇED raporunda maliyet da??l?m? ve 10 y?ll?k gelir beklentisi ?öyle:

A?ao?lu-Tibuk ikilisi konut ve villa sat??lar?ndan toplam 1.1 milyar dolar, otellerden ve tesislerden de y?ll?k 12.9 milyon dolar kar bekliyor. Tabi bu hesaplar 2013’te yap?ld?. Kaç ki?inin ya?ayaca??na ili?kin nüfus projeksiyonunu da aktaral?m:

Yaln?z bu hesab?n da 2008’den kalma oldu?unu unutmayal?m. Yani bugün çok daha fazla ki?inin ya?ayaca??n?, bizatihi ?irketlerin sahipleri söylüyor. Besim Tibuk, Net Holding’in sitesinde yapt??? aç?klamada, 30 bin ki?iden bahsediyor. Milas merkezin nüfusunun 150 bin civar?nda oldu?u dü?ünülürse, “yeni bir kent kuruyorlar” sözü abart? olmaz. Haliyle t?k?? t?k?? Bodrum-Milas aras?na kondurulacak bu kadar nüfusun tüketimi ve at?klar? da problem. Özellikle su, çevreye verilecek zararlar?n ba??nda geliyor.

Raporda tüketilecek su miktar? ve nereden temin edilece?i ?u ?ekilde öngörülmü?:

?nsanlar?n tüketimi, golf sahas?n?n sulanmas?, 8 yapay gölet, havuzlar, park ve bahçeler, su oyunlar? alan? derken günlük binlerce metreküp suyun son teknoloji olaca?? iddia edilen 4 ar?tma tesisi ile denizden ve ya?murdan sa?lanaca??na inanan ç?kar m?? Elbette olur lakin maliyete katlan?rlar m?? Bölgenin kurakl??? ve su k?tl??? gerçe?i ortadayken, S?T bölgesi sulak alan? ve yeralt? sular? nas?l korunacak?

Zira, DS? 21. Bölge verilerine bak?l?rsa, projenin de bulundu?u co?rafyada 46.1 milyon metrekarelik alan yeralt? suyuna kapal?. Bunun 2.7 milyon metrekaresi projenin içinde kal?yor. Yani sondaj yasak. Milas ve Bodrum’a su sa?layan 3 baraj var: Mumcular, Geyik, Akgedik. Onlar?n h?zla artan nüfus kar??s?ndaki yetersizli?i biliniyor. Mevcut su kaynaklar?n?n dengesini bozacak, çevreyi tahrip edecek yeni baraj projeleri de s?radayken; ÇED raporundaki plan aksad??? anda suya muhtaç binlerce yeni insan tüketim kuyru?una ili?ecek demek.

?n?aattan ç?kar?lacak hafriyat ise 1 milyon 337 bin 448 ton hesaplan?yor ve 5 y?l sürmesi planlan?yor. Hafriyat?n kesinlikle ba?ka yere dökülmeyece?i, peyzaj ve golf sahas?nda kullan?laca?? iddia ediliyor. Bu öngörülerin ancak ÇED raporlar?nda kald???n?, bugüne kadarki projelerden biliyoruz.

ÇED raporunda ana ba?l?klar bunlar. Gelelim çevreye etkilerine…

197 KU? TÜRÜ TEHL?KEDE

?lk s?rada Türkiye’nin “göz bebe?i” gibi korumas? gereken bir yer var: Tuzla Sulak Alan?. Önemi nedir buran?n?

17. yüzy?la kadar tuz ç?kar?lan yer, Varvil Çay?’n?n ta??d??? alüvyonlar nedeniyle tuz yerine ku? üretiyor art?k. 2001 y?l?nda IBA (Important Bird Area) taraf?ndan tavizsiz korunmas? gereken dünyaca ünlü ku? bölgesi ilan edildi. 2004’te Ulusal Sulak Alan Komisyonu, koruma kapsam?na ald?.

197 ku? türü bulunuyor. 52 tanesi sadece burada ürüyor. 37 tür göç ve k?? döneminde görülüyor. 2 tür yaz göçmeni, 11 tür ise ilkbahar ve sonbaharda geçi? yap?yor. Toplam 146 tür, Bern Sözle?mesi kapsam?nda koruma alt?nda. Dünyada soyu tükenen “Tepeli Pelikan”?n yuvas?.

Ayr?ca 3 endemik türün yan?nda hayvan varl??? bak?m?ndan zengin bir bölge. Sansardan kaplumba?alara, y?lanlardan kurba?aya onlarca farkl? yaban hayat? ya?an?yor. Ku? türlerini gözlemek için bile izin gerekli yerin yan?na yüzlerce bina dikmenin yarataca?? tahribat? tahmin etmek zor de?il.

4.4 milyon metrekarelik projenin 241 bin 565 metrekaresi do?rudan yap?la?man?n içinde kal?yor. 3 milyon 365 bin 984 metrekaresi sulak alan?n tampon bölgesinde. Bunun yan?nda yap?la?maya aç?lan k?s?mda Cindye arkeoloji alan? ve 1 kilometre uzakta Bargylia arkeoloji alan? bulunuyor. K?saca her aç?dan yap?la?man?n yasak veya s?n?rl? olmas? gereken bir yer, dibine kadar yap?la?maya aç?ld?. Nas?l oldu bu?

Sorunun yan?t?, örne?ine çok s?k tan?k oldu?umuz yasal de?i?iklikler ile sa?land? elbette. Ad?m ad?m izleyelim süreci…

ADRESE TESL?M YASAL DE????KL?KLER

2012’de Bakanlar Kurulu baz? turizm bölgelerine dair de?i?ikli?e gitti. “Milas-Bodrum Tuzla Gölü Güneyi Turizm Merkezi”nin ismi de “Milas-Bodrum Tuzla Gölü Turizm Merkezi” olarak de?i?tirildi. Sadece bir isim de?i?ikli?i de?ildi. S?n?rlar da yeniden çizildi.  2014 y?l?nda ise Sulak Alanlar?n Korunmas? Yönetmeli?i ç?kar?ld?. Zorunlu olmad?kça özel mülkiyete konu olamayaca??, hayvan otlatmadan ku? gözlemeye her faaliyetin iznine tabi k?l?nd??? vb. düzenlemeler getirildi.

Ne var ki Çevre ve ?ehircilik Bakanl???, “Ekoloji Temelli Bilimsel Proje Ara?t?rmalar?” ad? alt?nda aralar?nda in?aat, deterjan ?irketlerinin de bulundu?u özel ?irketlere, ekoloji bölgelerine dair raporlar haz?rlatt?. Ad? bilimsel raporlara dayan?larak da “koruma” ad? alt?nda yeni planlar haz?rland?. Normalde 1., 2. ve 3. derece S?T alanlar?nda yap?la?ma yasakken; bakanl?k çad?r kamp?, bungalov ve günübirlik faaliyetlerin yap?labildi?i “Nitelikli Koruma Alanlar?” ile turizm ve yerle?imlere izin verilen “Sürdürülebilir Koruma ve Kontrollü Kullan?m Alanlar?” tan?mlar?n? yapt?. Böylece özellikle S?T alan? bol Mu?la, in?aatç?lara alt?n tepside sunulmaya ba?land?.

“Adrese teslim” planlar?n biri de A?ao?lu-Tibuk ikilisinin özel ?ehriydi. 30 Ocak 2017 tarihinde Çevre ve ?ehircilik Bakanl??? Tabiat Varl?klar?n? Koruma Genel Müdürlü?ü taraf?ndan da??t?m? yap?lan ve ask?ya ç?kan 1/25000 ölçekli Yeni?ehir-Güllük-Akbük Çevre Düzeni Plan? Plan Notu ?öyleydi:

“Golf ve Turizm Kompleksi Alan? kapsam? içerisinde, Golf Alanlar?, Golf Okulu ve Klinikleri, Spor ve Rekreasyon, Sa?l?k ve Rehabilitasyon Merkezi, Kongre ve Toplant? Merkezi, Konut, Otel, Motel, Apart Otel, Tatil Köyü ve Ticaret kullan?mlar? yer alacakt?r. Söz konusu kullan?mlar plandaki amac? d???nda kullan?lamaz ve yap?lar?n münferit olarak sat??? yap?lamaz.”

O notun sonuna ?u cümle eklendi: “…Golf ve turizm kompleksi alan? kapsam?nda yap?lacak konut alanlar?n Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine ?li?kin Yönetmelik hükümleri çerçevesinde ba??ms?z bölüm olarak ayr? mülkiyet, irtifak ve intifa hakk? tesis edilebilir.”

Bunun anlam? asl?nda bir turizm tesis alan? olmas? gereken parselde yap?lacak konutlar?n sat???n?n mümkün hale gelmesi demek. Direkt A?ao?lu-Tibuk’un in?a edece?i kasaban?n 1 milyar dolardan fazla gelir getirecek konutlar?na izin ç?km?? oldu.

??te Bodrum-Milas’? biraz daha beter edecek projenin önü bu ?ekilde aç?ld?.

Link: https://www.gazeteduvar.com.tr/bodrum-milasin-kiyamet-projesi-agaogluna-ozel-sehir-makale-1533065, 28 A?ustos Cumartesi 2021