Say??tay Çevre, ?ehircilik ve ?klim De?i?ikli?i Bakanl??? 2021 Y?l? Denetim Raporunda yer alan bulgulardan ÇED sürecine dair olarak denetimsizli?e de dikkat çekilmi?tir. Firmalar?n proje bedellerinin dü?ük gösterilmesi nedeniyle ba?vuru ücretleri ve idari para cezalar?n?n dü?ük gösterilmesine yol açmaktad?r. Ayn? biçimde ÇED kapsam d??? olan firmalar?n, süreç içerisinde kapasite art???na gitmelerine ra?men halen ÇED sürecine dahil edilmemektedir. 

1) Çevresel Etki De?erlendirmesi (ÇED) Proje Bedellerinin Ba?vurucular Taraf?ndan Dü?ük Gösterilmesi ve Bunun Sonucu Ba?vuru Ücretleri ile ?dari Para Cezalar?n?n Olmas? Gerekenden Az Ödenmesi ??letmeler taraf?ndan ÇED proje bedellerinin dü?ük gösterilmesi nedeniyle, Çevre, ?ehircilik ve ?klim De?i?ikli?i Bakanl??? Döner Sermaye ??letmesi Müdürlü?ü 2021 y?l? Birim Fiyat Listesinde yer alan ba?vuru bedellerinin ve ayr?ca idari para cezalar?n?n olmas? gerekenden az ödendi?i tespit edilmi?tir. 

A) ÇED Proje Bedellerinin Ba?vuruyu Yapanlar Taraf?ndan Dü?ük Gösterilmesi ve Ba?vuru Ücretlerinin Gere?inden Az Ödenmesi Proje bedeli ücretleri üzerinden ÇED ba?vuru ücretlerinin, Proje bedelinin beyan usulü ile firmalar taraf?ndan sunulmas?, verilerin do?rulu?una ili?kin bir kontrol süreci i?letilmemesi nedeniyle olmas? gerekenden az hesapland??? tespit edilmi?tir.  ÇED sürecine ba?vuran birçok i?letme taraf?ndan, proje bedellerinin olmas? gerekenden dü?ük beyan edildi?i, dolay?s?yla ödenmesi gereken ba?vuru ücretlerinin de dü?ük tahsil edildi?i anla??lmaktad?r.  Belirtilen bu hususa ili?kin baz? uygulamalar a?a??da yer almaktad?r: 

• Proje giderlerinin ve in?aat maliyetlerinin dü?ük gösterilmesi, 

• Proje maliyet kalemlerinin detayl? aç?klamalar?na yer verilmemesi, 

• Proje metrekarelerinin dü?ük gösterilmesi, 

• Makine teçhizat a??rl?kl? projelerde, model y?l? kaç olursa olsun maliyetlerin ayn? gösterilmesi (model y?l? 2006 ve 2015 olan ayn? marka ve özelliklere sahip teçhizatlar?n hepsinin TL de?erinin ayn? gösterildi?i görülmü?tür), 

• Makine teçhizat a??rl?kl? projelerde, teçhizat bedellerinin gerçekçi belirlenmemesi (Örne?in haz?r beton santrali fiyat?n?n 20.000,00 TL olarak gösterildi?i projeler bulunmaktad?r). 

B) ??letmeler Taraf?ndan ÇED Sürecinde Proje Bedellerinin Dü?ük Gösterilmesi Sonucu ?dari Para Cezalar?n?n Az Ödenmesi ve ?dare Taraf?ndan Konuya ?li?kin Bir Kontrol Mekanizmas?n?n ??letilmemesi ??letmeler taraf?ndan ÇED proje bedellerinin dü?ük gösterilmesi sonucu, 2872 say?l? Çevre Kanunu çerçevesinde kesilen idari para cezalar?n?n da olmas? gerekenden dü?ük hesapland??? tespit edilmi?tir Birçok i?letme taraf?ndan proje bedellerinin olmas? gerekenden dü?ük beyan edildi?i ve ?dare taraf?ndan proje bedellerinin kontrolüne ili?kin bir mekanizma i?letilmedi?i için, ÇED sürecine ba?lamadan veya bu süreci tamamlamadan in?aata ba?layan ya da faaliyete geçen i?letmelere ceza verilirken, ceza tutarlar? proje bedellerinin yüzde ikisi üzerinden hesapland???ndan, olmas? gerekenden daha az ceza hesaplanmaktad?r. 

2) ÇED Yönetim Sisteminde Kararlara Dair Bilgilerin Entegre Bir ?ekilde Yer Almas? ile ?lgili Kontrol Mekanizmas?n?n Kurulmamas? Çevresel Etki De?erlendirmesi Yönetmeli?i kapsam?nda kullan?lan sistemde, verilen ÇED kararlar?na ili?kin bilgilerin entegre bir ?ekilde yer almad??? tespit edilmi?tir.  Çevrimiçi ÇED Yönetim Sistemine (e-ÇED) girildi?inde, ba?vuru yap?lan alana veya çevresine ili?kin veri al?namad??? için ba?vuru yap?lan alanda daha önceden ÇED karar? verilmi?se entegre bir de?erlendirme yap?lamamaktad?r.  Bakanl?k taraf?ndan yap?lan düzenlemelerin ?l Müdürlükleri taraf?ndan da bütünle?ik bir ?ekilde görülememesi sonucu de?erlendirmelerin eksik ya da hatal? yap?lmas? ihtimalini ortaya ç?karmaktad?r. 

3) ÇED Kapsam? D???nda Tutulan Projelerde Yap?lan Kapasite Art??lar?n?n ÇED Süreçlerine dahil Edilememesi ÇED kapsam? d???nda tutulan projelerde, çevreye verdi?i etkiyi de?i?tirici nitelikteki faaliyet alan?n?n büyümesi ve tesis kapasitesinin geni?lemesi gibi proje de?i?ikliklerinin kapasite art??? kapsam?nda de?erlendirilmemesi sonucu ÇED süreçlerine dahil edilemedi?i görülmü?tür.  Yap?lan incelemede,   Yönetmeli?in yürürlük tarihinden önce üretim veya i?letmeye ba?lamas? sebebiyle kapsam d??? olarak de?erlendirilen projelere ili?kin olarak;   Feribot iskelesi projelerinde yap?lan de?i?iklik ile iskele alan?n?n büyütüldü?ü ancak Yönetmelikte iskeleler için e?ik de?erin sadece yana?acak deniz arac?n?n a??rl??? olarak belirlenmi? olmas? sebebiyle,   Yat liman? projelerinde yap?lan de?i?iklik ile ba?lanan yat say?lar?n?n artt??? ancak Yönetmelikte yat limanlar? için e?ik de?er belirlenmemi? olmas? sebebiyle, bu projelerde yap?lan de?i?ikliklerin kapasite art??? olarak de?erlendirilemedi?i görülmü?tür.