Tweet |
Latmos'un en gizemli yerlerinden biri olan Kovanalan bölgesinde, do?du?undan bu yana keçileriyle birlikte geleneksel ya?am?n? sürdüren Fatma Sönmez hayat?n? kaybetti.
Latmos Da?lar?'n?n en bakir co?rafyas?nda ya?ayan ve hikâyesi tiyatrolara konu olan Fatma Sönmez, geleneksel ya?am? Karyal?lara benzedi?inden 'Karyal? Kad?n' olarak da bilinmekteydi ve bulunmu? oldu?u co?rafyada, 8 bin y?ld?r süregelen ya?am?n son temsilcisiydi.
Latmos’ta yapt??? ara?t?rmalarla dikkat çeken Ku?adas? Eko Sistemi Koruma ve Do?a Sevenler Derne?i (EKODOSD) taraf?ndan aç?klama yap?ld?. EKODOSD Ba?kan? Bahattin Sürücü, ilk kez 10 y?l önce Fatma Sönmez’e misafir olduklar?n? belirterek, 10 y?l önce yay?nlad?klar? yaz?y? yeniden yay?nlad?.
Bahattin Sürücü'nün yaz?s? ?öyle:
Fatma Sönmez'in hikâyesi
Günümüzde K?z?lderililerin, Azteklerin ve Aborjinlerin bile modern ya?ama geçtikleri bir zamanda, Bat? Anadolu’nun en gizemli da?? Latmos’ta (Be?parmak Da?lar?) geleneksel ya?am?n? sürdüren Karyal? bir kad?n?n misafiri olduk.
Latmos’un (Be?parmak Da?lar?) yerlisi olan Fatma Sönmez yüzlerce y?ll?k bir Yörük ailesi olan P?narc?lar’dan. Bu kayalar?n aras?nda do?mu?. Atalar? da??n bu engebeli ve sarp kayalar? aras?nda bar?nm??lar. Keçilerini bu da?lar?n vah?i co?rafyas?nda otlatm??lar, evlerini Karya mimarisinden esinlenerek in?a etmi?ler.
Ay Tanr?ças? Selene’nin büyük a?k? Çoban Endymion’dan beri keçiler bu da?larda ya??yor. Bir zamanlar binlerce keçinin bar?nd??? bu da?larda, kala kala Fatma Sönmez ’in keçileri kalm??. Da?da art?k herkes yerle?ik düzene geçerek köylere/kentlere göçmü? ve modern ya?am?n nimetlerini görünce kimse geri dönmemi?. Fatma Sönmez ise 14 ya??ndan buyana ne keçilerini ne de da?? terk etmi?.
Ya??tlar? asfalt yolda zor yürürken, Fatma Sönmez mitolojik hikâyedeki çoban gibi ilerleyen ya??na ra?men keçileriyle sanki yar?? edercesine kayadan kayaya atl?yor. Latmos’un özgün yap?s?na uyumlu bir ta? evde ya??yor.
Evinde modern evlerde oldu?u gibi televizyon, çama??r makinesi, bula??k makinesi, ütü gibi e?yalar ve zaten elektrik yok. Karyal?lar gibi do?ayla iç içe, do?an?n ko?ullar?na göre ya??yor. Ak?am evin içine uyumaya girdi?inde, battaniyenin aras?ndan ç?kan engerek y?lan?n? kuyru?undan tutup d??ar? b?rakarak, tekrar uyumaya devam edecek kadar da yürekli.
“Bu Da?larda Kaplanlar? Gördük”
“Biz bu da?larda çok böcü gördük. Kaplan? (Anadolu Pars?), s?rtlan?, ay?s?, kurdu çakal? ne varsa hepsini gördük. S?rtlan? hiç sevmem çünkü keçiyi o korkunç di?ini geçirdi?inde hemen öldürüyordu. Kaplan da yapard? bunu ama babam ta? atar kaç?r?rd?. Sesinden çok korkard?k. Bize sald?rmazd?. Çok güzel rengi vard? bu hayvan?n. Ama yukar?daki çobanlar çok zehirledi bunlar?. O zaman çok keçi vard? da?larda. Art?k keçi de kalmad?, kaplan da…” dedi.
Yiyecekleri ya?? ve zeytini daha 2008 y?l?na kadar, ayak ya??yla kendileri ç?kar?yormu?. O zamandan kalan zeytin i?likleri hala çal???r vaziyette ama art?k onlar? s?kacak dizlerinde derman kalmam??.
En önemli ula??m arac? e?e?i. Onun da ta??yaca?? yük belli. Ba?lar?na bir i? gelse, aniden hastalansalar ya da yaralansalar, insan bunlar? dü?ünmek bile istemiyor. Vah?i co?rafyan?n içinde, her türlü ça?da? ya?am olanaklar?ndan yoksun bir ?ekilde, tüm zorluklar ve engellerle kar??la?sa da bu ya?ant?y? sürdürüyor. ?nsan?n gündüz bile dola?maktan ürktü?ü bir co?rafyada, gece gündüz korkusuzca keçilerin arkas?ndan dola??yor. Hem kendilerinin hem hayvanlar?n?n sular?n? kayalar?n aras?ndan ç?kan bir p?nar suyundan e?ekle eve ta??yorlar.
"Satal?m Anne Bu Keçileri"
Çocuklar?n?n “Satal?m anne bu keçileri” sözüne hiç ald?rmadan, keçilerle birlikte da?da dola?maya devam ediyor. Keçiler onun her ?eyi, keçileri sayesinde ayakta durabiliyor.
Keçilerle o kadar özde?le?mi? ki, onlarla aras?nda anla?abilecekleri bir lisan geli?tirmi?. Bütün keçiler onun ne dedi?ini, ne yapmak istedi?ini, her ba??rmas?ndan, her hareketinden anl?yor ve onlar? bir orkestra ?efi gibi yönetiyor. Belki de onun en önemli ya?am kayna?? bunlar. Belki de köye-kente göçüp zavall? bir teyze olmak yerine, y?llard?r sürdürdü?ü kendi hükümranl???n?, gücünü ve özgürlü?ünü bu da?larda buluyor. Köyde-kentte ya?ayamayaca??n? söylüyor.
Nas?l ki do?ada endemik bitkiler korunma alt?na al?n?yor, Fatma Sönmez de Latmos’un endemik ve benzersiz bir kad?n?, onun da koruma alt?na al?nmas? laz?m. Ondan ba?ka yok art?k. Bu da?larda öyle birisi de olmayacak. Bir gün onunla birlikte keçileri de yok olacak. Y?lan kartallar?n?n ç??l?klar?n? bast?ran sesi kesilecek ve Latmos Da?lar’? ?ss?z kalacak.
Fatma Sönmez Latmos Da?lar?’nda do?mu?tu. “Ben bu da?larda ölece?im” diyordu. Öyle de oldu ve Latmos Da?lar? ?ss?z, keçiler öksüz kald?…
Kaynak: t24.com.tr
Haberin linki: https://t24.com.tr/haber/karyali-kadin-fatma-sonmez-hayatini-kaybetti-latmos-daglari-oksuz-kaldi,866640
Not: Yaz?, t24.com.tr haber sitesinden izin al?narak kullan?lm??t?r.