HÜSEY?N AVCI

Divan ve Halk ?iirinde bu sözcük yayg?n bir ?ekilde kullan?l?r. Bu edebiyat metinlerinde felek, kader anlam?ndad?r. Bunun sebebi, gökyüzünde insan?n kaderini belirleyen y?ld?zlarla alakal? olmas?d?r. ?nsan?n dünya ya?am?nda ba??na gelen kötü ?eyler, gökyüzündeki y?ld?zlara ba?lanmaktad?r ve felek, insan?n kaderi anlam?ndad?r.

Eski edebiyatta ?airler, ba?lar?na gelen kötülüklerden dolay? hep fele?i suçlarlar. Felek bu edebi metinlerde genellikle kötü, insan? zora dü?üren bir kavramd?r ve felekten sürekli ?ikâyet edilir. Nitekim Karacao?lan bir ?iirinde ?öyle der:

Buna felek derler felek,

Ne aman bilir ne dilek;

Âhir ömrümüzü helak,

Etmeden bir dem sürelim.

KAZANCI BED?H DE FELEKTEN DERTL?D?R

Felekten yana merhum Kazanc? Bedih Üstad?m?z da dertlidir. O yan?k sesiyle söyledi?i güzel ve hüzünlü türkünün iki dizesi ?öyledir:

Felek sen ne feleksen ba?r?m ettin elek sen

Ald?n gül yüzlü yârim daha neme gereksen!

Gelelim "fele?in sillesi" kavram?na. Ço?unlukla fele?in sillesini yemek, fele?in sillesini vurmas? ?eklinde kullan?l?r ki insan?n hayat?nda büyük bir felakete, y?k?ma u?ramas? anlam?na gelir. Fele?in sillesini yiyen ki?i, kendisini zor toplar hayatta; ba?r? yan?k ve ci?eri eziktir hep. Yine Rahmetli Kazanc? Bedih deruni ve yan?k sesiyle ne güzel söylerdi Nemrut'un K?z? türküsünü.

Nemrut'un k?z?, yand?rd? bizi;

Çarpt? sillesini felek misali.

Sil yaz?m?z? kurtar bizi

Çarpt? sillesini felek misali

Mevla'm gör bizi

Söz-müzik: Arif Çelik

Türkünün sözlerinde dikkat çeken ifadeler vard?r: Â???a felek misali sillesini vuran sevgili, Nemrut'un k?z?d?r. Babas?n?n Nemrut olmas?, Nemrut'un tarihte zalim bir ki?ilik olmas?, âdeta â????n ba??na gelecek s?k?nt? ve ac?lar?n habercisidir. Ayr?ca ?air "yakt? bizi" yerine "yand?rd? bizi" diyerek ilginç ve ho? bir söylem olu?turmu?tur, bana göre.

FELE??N ÇEMBER?NDEN GEÇMEK

Bir de fele?in çemberinden geçmek ve çark?felek gibi deyimler de vard?r. Fele?in çemberinden geçmek; çok tecrübe sahibi olmak, hayat?n iyi kötü tüm yanlar?n? bilmek, güngörmek demektir.

Çark?felek ise insan?n kaderine ve al?n yaz?s?na ba?l? olarak elde edece?i kay?p ve kazançlar ile ödül ve cezalar? temsil eder. Çark?felek sözcü?ü Türkçede, Farsça kökenli "çark" ve Arapça kökenli "felek" (dünya) sözcüklerinin birle?imiyle olu?turulmu?tur. Modern Türkçede halk a?z?nda fele?in çark? ?ekliyle de kullan?l?r.

?nsan bazen fele?in çemberinden geçti?ini veya geçmekte oldu?unu hatta fele?in sillesini yedi?ini dü?ünebilir, hissedebilir. Ac?lar girdab?na dü?tü?ünü, yeryüzünde âdeta mülteci oldu?unu, ?airin dedi?i gibi kendini "bela mimar?n?n seçti?i arsa, hayattan muhacir, e?yadan öksüz" ?eklinde görebilir. Sözün özü fele?in sillesinden-türküde belirtildi?i gibi-Mevla'ya s???n?r?z. Sa?l?kl? ve mutlu günler bizlerle olsun. Yaz?m? Neyzen Tevfik'in Felek adl? ?iiriyle bitireyim.

FELEK

Yamans?n her zaman aldatt?n beni,

Kâh dü?ürdün kâhi kald?rd?n felek!

Mecnun'sun diyerek Leylâ pe?inden,

Iss?z vâdilere sald?rd?n felek!

(...)

?ifad?r dedin zehir tatt?rd?n,

Gençli?in okunu bo?a att?rd?n,

Körlerin yurdunda ayna satt?rd?n,

Ç?kmaz sokaklara dald?rd?n felek!

xxx

Bar??mad? gönlüm merd ile zenle,

Ne bir i? bilenle, ne bo? gezenle

Hicran kö?esinde bozuk düzenle,

Neyzen'e her telden çald?rd?n felek!

Not: Bu k?sa yaz?m? da merhum Kazanc? Bedih Üstad?m?z?n aziz ruhuna ithaf ediyorum.