KÖY ENST?TÜLER?N?N KURULU?UNU 83. YILI

“Memleketimizin, da?lar?nda bay?rlar?nda ve k?rlar?nda, hatta en ücra kö?elerinde kendi kendine aç?p solan çiçek b?rakmayaca??z” Hasan Ali YÜCEL

SERDAR ARKAN                                                                                                          

Köy enstitüleri bir ihtiyaçtan kurulmu?tu. 1923 Anadolu ayd?nlanmas?n?n bugün ülkemizde ve Dünya’da en çok üzerinde konu?ulan, en fazla kitap, dergi ve makale yay?nlanan, ara?t?rma yap?lan ve de?eri her gün daha iyi anla??lan kurumlar?d?r Köy Enstitüleri. Ülkemizin içinde bulundu?u ko?ullarda, her geçen gün de?eri daha iyi anla??lmaktad?r. Cumhuriyetin 100. Y?l?na do?ru giderken e?itimde, sa?l?kta ve tar?mda içine dü?tü?ümüz bunal?m, Cumhuriyetin ilk y?llar?nda kar??la?t???m?z ayn? sorunlar?n yaratt??? s?k?nt?lardan kaynaklanmaktayd?. 100 y?l sonra ba?a döndük. Çözüm gene Köy Enstitüleri deneyimlerinde var. Ancak bu çözümleri fark edip, yararlanabilecek irade var m??

KÖY ENST?TÜLER? KURULMADAN ÖNCE ÜLKEDEK? DURUM

Cumhuriyet, Osmanl?n?n küllerinden do?arken, sava?tan ç?km??, ayd?nlar?n?n ve üretken erkek nüfusunun önemli bir k?sm?n? Çanakkale ve ?stiklal Sava??nda kaybetmi?, sadece %10.5 i okuma yazma bilen 11 Milyon nüfusunun % 90’? köylerde; açl?k, yokluk, sefalet ve hastal?klar içinde k?vran?yordu. Bu ?artlar alt?nda Polatl?’dan top sesleri gelirken, TBMM Bakan? Mustafa Kemal, 15-21 Temmuz 1921 tarihlerinde Maarif Kongresini topluyor, gelece?e yönelik “halkç?l?k” ilkesi do?rultusunda yeni bir ulusun in?as? için kararlar al?yordu.

??galden kurtulup, 29 Ekim 1923 de Cumhuriyet ilan edilince, Gazi Mustafa Kemal ve arkada?lar?, 3 Mart devrim yasalar? ile birlikte e?itim seferberli?i ba?latt?lar. Harf devrimi, Millet Mektepleri, Halk Evleri ve Odalar?, ö?retmen Okullar?n?n say?s?n?n art?r?lmas? gibi her yönden halka ula??lmaya, padi?ah?n kullar?ndan, yurtta? yaratmak için her yol deneniyordu.

Ancak yüzy?llar?n ihmali sonucunda 1935’ e gelindi?inde 14 milyon nüfusun % 80’i okuma yazma bilmiyordu. 40.000 köyden sadece 5000 köyde okul vard?. 2.000.000 ö?renim ça??ndaki ö?rencinin dörtte biri e?itim olana??ndan yararlanabiliyordu. Bunun da % 85’i kentlerde idi.

KÖY ENST?TÜLER?N?N KURULU?U

Yeni çareler aran?yordu. Çareyi gene Mustafa Kemal Atatürk gösterdi. Askerlik yapan Onba?? ve Çavu?lar alt? ay e?itimden geçirilip E?itmen yap?ld?, ba?ar?l? olunca bunu Köy Ö?retmen okullar? kurulmas? izledi. Bu çabalar?n sonunda Hasan Ali Yücel gibi filozof bakan?n göreve gelmesiyle, 17 Nisan 1940 da TBMM den 3803 tarihli “Köy Enstitüleri ve Köye Lüzumlu Erbab Yeti?tirilmesi Kanunu” ç?kt?.

Avrupa’da fa?izmin kol gezdi?i, Hitlerin ordular?n?n s?n?rlar?m?za dayand??? ko?ullarda, 1943 y?l?na kadar 21 Köy Enstitüsü Türkiye’nin her yerinde her kar?? topra??n?, e?itim aç?s?ndan kapsama alan?na al?nm??t?. Köy Enstitüleri mezunu ö?retmenler sadece çocuklar? de?il, halk? da e?itecek donan?mda (Hayvanc?l?k, ar?c?l?k, duvarc?l?k, demircilik, ziraatçilik vb. konularda) temel bilgileri alarak köylere gönderiliyordu. Çünkü ö?renciler, “yaparak, ya?ayarak, i? içinde üreterek” yeti?tiriliyordu.

1954: ENST?TÜLER?N DP TARAFINDAN KAPATILI?I

27 Ocak 1954 de Demokrat Parti taraf?ndan kapat?larak ?lk ö?retmen okullar?na dönü?türüldü?ünde 14 y?lda; Köy çocuklar?ndan, 1398’i kad?n, 18838 ö?retmen, 39’u kad?n 8675 E?itmen, 53’ü kad?n 1797 sa?l?k memuru yeti?tirilmi?ti. Ayn? zamanda 200.000 hektar arazi i?lenmi?, 250.000 a?aç dikilmi?, 8000 küçükba? hayvan yeti?tirilmi?ti. Ayr?ca 21 Köy enstitüsüne, 1 Yüksek Köy Enstitüsüne ilave olarak, 8000 köy ilkokulu, 700 köye hizmet binas? yap?lm??t?. 1940 y?l?nda %13 olan okuryazar oran?, 1974 y?l?na gelinceye kadar, bu okullardan ve ard?llar? ö?retmen okullar?ndan yeti?en ö?retmenlerle %75 e ç?km??t?. Bu okullardan, Fakir Baykurt, Mahmut Makal, Talip Apayd?n, Adnan Binyazar, Osman ?ahin, Ali Yüce gibi yazar, ?air ve sanatç?lar yeti?mi?; mezunlar? Aziz Sancar gibi Nobel ödüllü ö?rencileri yeti?tirmi?ti.

KÖY ENST?TÜLER?NDE E??T?M?N ?LKELER?

Bu okullardaki e?itim, ?u ilkelere dayan?yordu: 1-laik, demokratik, bilimsel ve karma e?itim, 2-?? ?çinde yaparak ve ya?ayarak ö?renerek e?itim, 3-Üretime yönelik e?itim, 4-Gezi, gözlem ve deneye dayal? e?itim, 5- Bireysel yetenekleri geli?tirici e?itim, 6-kitap okumaya, müzi?e ve sanata önem veren e?itim, 7- Yarat?c?l??a dayal? e?itim, 8- sayg?, sevgi içinde ele?tirel bak??? ö?reten e?itim,9- çok yönlü, donan?ml? e?itim (Demircilik, duvarc?l?k, ar?c?l?k, terzilik vb.) 10-arzuya dayal? e?itim.

Bugün tüm bu ilkelerin bir arada oldu?u bir e?itim kurumu var m?? ??te bu sorunun yan?t? bu okullar? e?siz k?l?yor. ??te bu nedenle UNESCO kalk?lmakta olan ülkelere bu okullar? örnek gösteriyor. Kurulu?unun 83. Y?l?nda, ülkemizin Dünya E?itim tarihine olan Köy Enstitülerini kurulu?una destek veren ba?ta 2’nci Cumhurba?kan? ?smet ?nönü, Hasan Ali Yücel ve katk? veren ?smail Hakk? Tonguç ile kurucu müdürleri, ö?retmenleri ve hizmetlilerine kadar, tüm eme?i geçenleri ve sayg? ve minnetle an?yoruz.

Kaynak: Güney Gündemi, guneygundemi.com

xxx

Köy Enstitüleri Slayt?: Necat Karaçay

https://www.facebook.com/1104625743/videos/1339183236659477/