SÖYLE??: MEHMET ERDAL

LA?KL?K, B?R YURTTA?LIK HUKUKUDUR!

     PSAKD (Pir Sultan Abdal Kültür Derne?i) Datça ?ubesi, 03 Eylül günü saat 19.00'da “Laiklik ve Kültürün Huzursuzlu?u” konulu bir söyle?iye ev sahipli?i yapt?.

     ?ube yönetiminden Nuran Bekta?'?n kolayla?t?r?c? oldu?u söyle?inin konu?u Yasin Durak, 1984 do?umlu bir sosyolog ve yazar. Çok say?da dergi ve gazetede yaz?lar? yay?nlanm??. Bar?? ?çin Akademisyenlerin "Bu Suça Ortak Olmayaca??z" bildirisini imzalad??? için 1 Eylül 2016'da 672 say?l? KHK ile üniversitedeki görevinden ihraç edilmi?. Bir süre meslekta?lar?yla birlikte kurdu?u Sokak Akademisinde alternatif ö?retim faaliyetlerine devam ettikten sonra Sol Kültür Yay?nevinde editörlük yapmaya ba?lam??. Önceden yay?nlanm?? “Eme?in Tevekkülü-Konya'daki ??çi ??veren ?li?kileri ve Dindarl?k” ba?l?kl? bir kitab? bulunuyor. ?kinci kitab?, Sol Kültür Yay?nlar?ndan ç?kan “Kültürün Huzursuzlu?u”.

     Yasin Durak, 50 dakika civar?nda süren söyle?inin 40 dakikas?nda soluksuz konu?tu; konu gere?i yer yer akademik kelimeler kullanmak zorunda kalsa da yal?n bir dille ve somut örnekler vererek, 20 y?l süren AKP iktidar? döneminde laiklik ve onunla do?rudan ya da dolayl? ba?lant?l? konularda ya?anan geli?melere dair dü?üncelerini dinleyicileri ile payla?t?.

     ?MAM HAT?P MEZUNU OLMAK KUTSAL B?R ?EY M?D?R?

     Yasin Durak, çok güncel bir olay olan Gül?en'in göz alt?na al?nmas?na ve tutuklanmas?na at?fta bulunarak konu?maya ba?lad?: Gül?en politik birisi de?ildi. Muhalif de de?ildi. Sadece, dekolte k?yafetleri sahnede s?kça ele?tirilen ama bu giyiminden vazgeçmeyen bir ?ark?c?yd?. Bu kad?n?, ?mam Hatip Okullar? ile ilgili yapt??? bir espri nedeniyle tutuklam??lar ve sonra da ev hapsine alm??lard?...

     ?mam Hatip mezunu olmak kutsal bir ?ey midir? ?mam Hatipli olmak özel bir ?ey midir? Ya da Sünni ?slam'?n kodlar?yla bezeli herhangi bir nesne her zaman için yüce bir yere mi konulmak zorundad?r? Eskiden böyle miydi?

     Bugün geldi?imiz noktada, Sünni ?slam'a vakfedilmi? milliyetçi muhafazakârl?kla harmanlanm?? bir resmi ideolojinin kültür üzerinde tahakküm kurdu?unu görüyoruz. Bunda, muhalif kesimin pay? az?msanmayacak ölçüdedir; bu nedenle, çuvald?z? bu tarafa yat?rmakta yarar var.

     ?NSANLAR, ÖRGÜTSÜZ OLDUKLARI ?Ç?N ?TAATKÂRDIR

     Benim iki çal??mam vard?r. ?lk çal??mam, i?çi dindarl??? üzerinedir, Konya'da. O çal??mamdan da bilirim; insanlar dindar olduklar? için de?il, örgütsüz olduklar? için itaatkârd?r. ?nsanlar, dinsel kodlardan kolayca kopabiliyorlar, s?n?f çeli?kileri içerisinde. ?kincisi, ola?an muhafazakârl?k sanr?s? ile ilgili. ?öyle bir alg? var; Türkiye'de do?dun ya, do?u?un gere?i dindar, muhafazakâr, milliyetçi, hatta Sünni ?slam'a ait kodlara sahipsindir. Sanki bunlar senin do?al halindir de sen daha sonradan ayd?nlanarak de?i?irsin.

     Hay?r! Böyle bir durum yok. Ama bu postülay? (ispat gerektirmeyen gerçe?i), her nedense, sosyalist solun bile bir k?sm? kabul etti. Bu asl?nda, bilindik bir Necip Faz?l K?sakürek ezberiydi. Neydi o ezber? “Öz vatan?nda parya, öz yurdunda sürgün; i?te dinimizi ya?ayam?yoruz, devletin bask?s? var üzerimizde.” Bakt???m?z zaman, AKP öncesi dönemde, 90'larda filan, ?slamc?lar aç?s?ndan bir çetin dönem görüyorsunuz, ama bu bask? da sadece örgütlü radikal gruplara yap?lm?? bir ?eydi; evlerden domuz ba?? ile ba?lanm?? cesetlerin ç?kt???, siyasal ?slamc? terörün zirve yapt??? dönem... Bugün ise devleti ele geçirip kurumsalla?t??? bir evreye do?ru vard?.

     D?NDAR MUHAFAZAKÂRLIK, ÜRET?L?R

     Ben i?in kültürel ba?lam?na bak?yorum. Nedeni çok önemli. ?öyle bir s?k?nt? var; Türkiye'de ya?ayan insanlar?n, kendili?inden dindar, muhafazakâr, milliyetçi oldu?unu, çaresiz vaka oldu?unu dü?ünüyorsak e?er, “dükkan?” kapat?p gidelim.

     Biz ?unu biliyoruz; dindar muhafazakârl?k, üretilir. Bütün bunlar üretilir. AKP zaten son 20 y?ll?k kültür politikas?yla, kademe kademe bunu yapt?. Hayat? böyle kurdu.

     Dikkat edin, i? bulamayan birisi, i? bulabilmek için, i?ini kaybetmemek için i? yerinde uygulanan dinsel kal?plara uygun davran?r. Örn: sabahleyin ho?ça söylenen bir “merhaba”ya h?rsla ve homurtulu bir biçimde “aleyküm selam” diye yan?t verilir. Daha sonra sizi dinsel jargonun kal?plar? sarar. ?? yerinde kim Cuma namaz?na gitmez, kim oruç tutmaz... derken oradan mezhepçi bir kanada do?ru evrilinir ve daha sonra da bakars?n?z ki asl?nda bu inançs?z arkada?, bir yerden sonra yapa yapa ayn? noktaya gelmi?.

     Yapt?kça, inan?rs?n!

      AKP, ÖNCEL?KLE ÜCRETL?L?K ?L??K?S?N? B?Ç?MLEND?RD?

     Biz Marksist'iz, sosyalistiz. Biz hiç bir ?eyi tüketimden tan?mlamay?z; üretimden tan?mlar?z.

     AKP iktidar? döneminde, ilk önce, ücretlilik ili?kisinin kodlar? dindar, muhafazakâr, milliyetçi kal?plara hapsedilmi?tir. Bunun yolu da 4857 say?l? i? kanunu ile gerçekle?mi?tir; AKP'nin ilk icraat?d?r. 2001 devalüasyonunu gerekçe göstererek, daha R. T. Erdo?an Ba?bakan bile olmam??ken, öncelikle bu yasay? geçirdiler; bu, Özal'?n ba?lad??? i?i bitirmenin tek yoluydu. Daha sonralar?, bizim sol liberaller, çok sevdikleri için, bizim tan?mlad???m?z baz? ili?kileri, bunlar proletarya de?ildir, prekaryad?r, dediler. Prekarya dedikleri, eskiden beri kullan?lan bir kavramd?; e?reti, rizikolu çal??ma, güvencesiz, sa?l?ks?z, riskli çal??ma, anlam?na geliyor. K?r?lgan ko?ullarda çal??maya deniyor. Bu hayata geçti?inde ne oluyor? Hukuki, siyasi denetim, yani devletin kontrolü vs... azal?yor. Tamamen sermaye lehine terk ediliyor. Belirli türden sermaye gruplar? da AKP döneminde, dikkat edin, örn: Demirören Grubu, bunlar da ayn? kal?plara ba?vuruyor, sömürüde. Neyi görüyorsunuz? Akrabal?k, hem?ehrilik, tarikatlar... Bunlar kamu bürokrasisinde de sözle?meli çal??ma adet haline getirildi?inden beri kliantelizm dedi?imiz, kay?r?c?l???n ilk a?amas?d?r, daha sonras? güvencesizlik vs. Bu sefer güvence neye dönü?üyor? Tamamen i?verenin insaf?na. Eme?in denetimi ne ile sa?lan?yor? ?? bulmak, i?çi bulmak, bütün bunlar dinsel kodlarla yap?l?yor.

     Ücretlilik ili?kisinin normlar? bu çerçeveye dönü?türüldü, çok h?zl? bir ?ekilde. Bir çok alanda, Datça'da ya da baz? ilçelerde pek fazla hissedilmez, ama ana eksende bu söz konusudur. Kamu bürokrasisinde de bu söz konusudur. Yani, böyle saçma sapan dini gerekçeler ile insanlar?n i?ten at?ld???, bir döneme do?ru gelindi. Ekstra olarak, laiklik tart??mas?nda anla??lmayan ?eylerden birisi de budur.

      E?er, seküler tüketicilik ekseninde dü?ünürseniz, bunu anlayamazs?n?z. Bunu çok gördüm. ??te, ben özel arabamla gidiyorum, yüksek güvenlikli sitemde ya??yorum, i?te ?ehrin asl?nda lümpen kesimlerinin pek de gelmedi?i yerlerde dolan?yorum. Evet, mini ete?imi filan giyiyorum. K?yafetime kimse kar??m?yor... Böyle dü?ünen insanlar vard?r. ?çkimi de içiyorum falan...

     LA?KL?K, B?R ORTA SINIF TARTI?MASI DE??LD?R

     Tüketimden bakt???n?z zaman da asl?nda yine i?in s?n?fsal boyutu görünüyor. Gün a??r? daralt?lan ve pahalanan seküler ya?am olanaklar?n? sat?n almaya paras? olanlar bu laiklik meselesinin s?n?fsal ba?lam?n? da gözden kaç?rd?. Çünkü bunun kamu ya?am? ile bir ba?lant?s? vard?r; burada da, galeyan?n e?i?inde tutulan bir gündelik hayatta, bakkal al?? veri?inden otobüs yolculu?una kadar sürekli tehdit edildi?i potansiyel galeyanla, potansiyel linç tehlikesi ile i?e gidip gelen proleterdir. Bu noktada, sen, Türkiye'de, i?çi s?n?f? dindard?r, milliyetçi muhafazakard?r; bunlar böyle ya?ar; dolay?s?yla laiklik bir orta s?n?f tart??mas?d?r; Gezi direni?inin karakteristi?i orta s?n?ft?r filan... diyorsan, ki bu bir AKP postülas?d?r, dolay?s?yla sen bu postülay? kabul ediyorsun, demektir.  

     D?NDARLIK, ÜRET?LD??? G?B? KIRILIR DA

     Burada, terk etmemiz gereken ilk ?eyin ?u oldu?unu söylemeye çal???yorum; dindar, milliyetçilik, muhafazakârl?k vs... üretildi?i gibi k?r?l?r da. Ben bir sosyalist parti üyesiyim. En dindar yerlere gidiyoruz. Biliyorsunuz, AKP iktidar 4+4+4'ten beri e?itim sisteminin can?na okudu. ?imdi, Keçiören'de örne?in, ücretsiz matematik dersi veriyoruz, ö?rencilere. En dindar ki?i dahil hepsi getiriyor çocu?unu. Kimse, bunlar kafir, sosyalist... demiyor. Çünkü çocuk “Ayetel kürsü”yü ezbere biliyor ama çarp?m tablosunu bilmiyor. Yüzünüzü döndü?ünüz anda asl?nda k?rabilece?iniz çok fazla ?ey mevcut. Bu nedenle de tüm bu kültür tart??malar?nda, laiklik tart??malar?nda evvela anla??lmas? gereken ?ey, Sünni ?slam'?n kodlar?yla milliyetçi muhafazakâr elitin bütünle?mi? resmi ideolojinin bu halk?n kendisini ifade etmedi?idir. Bunu anlamak gerekiyor. Çünkü bu Türk sa??n?n Necip Faz?l K?sakürek'ten beri bilindik ezberidir; halk? ve gelene?i üretme çabas?na, halka ve gelene?e dayanma gibi gösterir. Bu Türk sa??n?n en afili yalan?d?r. Böylelikle de Türkiye solunu hep yabanc?l?kla, kökü d??ar?da olmakla vs. suçlar. Ama bakarsan?z NATO'ya biz kar?? durmu?uzdur, 6. Filo'ya kar?? namaz k?lanlar bellidir, hani kim yerlidir, kim de?ildir, bunlar bellidir. Hele ki ?slamc?lar özelinde bakarsan?z, bunlar?n tarihi i?birlikçidir. En ba??ndan beri böyleydiler; her zaman. Biliyorsunuz, en son birisi ç?kt?, fesli, i?te Yunan alsayd? Anadolu'yu filan, dedi. Böyle tipler, en aymaz, en ukala tipler, topu?unu yere vura vura, hay?r, biz bu kültürün ta kendisiyiz iddias?nda bulunan bir gruptu, AKP'yi ilk ba?ta iktidara getirenler... Kafka'n?n bir sözü var; Dünya ile sava??nda, dünyan?n taraf?nda ol, gibi. ?lk yapt?klar? dönü?ümler, tamamen kültürün asl?nda de?i?im kodlar?ndan olan birisine çok uygundu; de?i?tikçe ayn? kal?r, ayn? kald?kça de?i?ir.

     AKP, EMEKÇ?LERE KAR?I H?Ç HO?GÖRÜLÜ OLMADI

     Örn: Erdo?an, ilk ba?larda Atatürk demedi. Aç?n, bak?n, 10 Kas?m konu?malar?na bak?n, 20 y?lda iki kere üç kere Atatürk dedi. Mustafa Kemal, Gazi Mustafa Kemal... Ne yapt?? Osmanl? subay?... Böylece, Mustafa Kemal'in Osmanl?l??? bir anda ön plana geçti. Gazi'nin ?ahs?, manevile?ti. Ald?, kendi hegemonik iddias?n?n içine yerle?tirmeye çal??t?. ?lk dönem hegemonikti kültür politikalar?... ?u anda liberallerin saçma sapan bir ay?r?mlar? var ya, yok efendim AKP önceleri ho?görülüymü? de... Hay?r, AKP emekçi s?n?fa kar?? hiç öyle de?ildi. Önce emekçilere sald?rd?, 4957 say?l? yasa ile. Özelle?tirme kar??t? direni?lerde yaln?z b?rak?ld?k. Sosyalistlerin büyük bir k?sm? yaln?z b?rak?ld?.  ??çi s?n?f? yaln?z b?rak?ld?. Özal'?n 1986 y?l?nda ç?kard??? yasadan beri ba?layan taarruz, sol liberallerin deste?i ile tekrar devam etti, i?çi s?n?f?na kar??; i?çi s?n?f? ile i?ini bitirdikten sonra di?erlerine yüzünü döndü.

     OSMANLICILIK H?Ç B?TMED?

     AKP, her zaman Osmanl?c?yd?. ?lk ba?larda, Osmanl?c?l?k nas?ld?? ??te az?nl?klar Osmanl?'da özgür ya??yordu, hepsi daha iyi durumdayd?. Ulusall?k, topluma bask? yapt?, homojenle?tirdi... vs. bir hikaye çiziyorlard?. O zamanlar, sivil bir Osmanl?c?l?k vard?. Sonra bir anda MHP ile ittifak olunca Osmanl? bir anda devletçi Osmanl? oldu. Fetihçi Osmanl? oldu. Yani, ayn? söylem, farkl? teamüller ile devam etti.

     ?imdi, bak?yorsunuz, yine ne yap?yor? Bütün kültürel kodlar? kendine endeksliyor, kalk?nma hamlelerine endeksliyor. Konu?malar?na bak?n; örn: Ferhat'?n ?irin'e su ta??mas?na de?iniyor. Folklorik anlat?y? da kendisine merdiven yap?yor. Yava? yava?, bütün y?llar boyunca, bütün politikas?n?, böyle bir “biz”lik iddias?yla sürdürdü. Gerçekten de bu  laiklik tart??mas?nda sapma, çok önemli. O bildi?iniz anayasa referandumu, evet mi, yetmez ama evet mi, hay?r m? referandumu çok önemli. O referandum, miladi bir dönüm noktas?d?r, dönemeçtir. Bilemiyorum, yine yaparlar m?yd?, yapamazlar m?yd?? Bildi?iniz gibi o günkü terane, askeri vesayet kalks?n, siz de ?u ?slamc?lar?n üstündeki vesayeti kald?r?n, insanlar dinini ya?as?n, biz de liberalle?elim... Özelle?tirmeye kar?? duruyorsunuz da ne oluyor? Fabrikalar?n, özelle?tirilen kurumlar?n... devletin elinde olmas?yla burjuvazinin elinde olmas? aras?nda ne fark var? Böyle ifadeler ile özelle?tirme kar??t? direni?lere kat?l?nmad?; ilk Tekel özelle?tirmelerinde ay?k?ld?. O zamanlar Ahmet ?nsel bir sol parti kurmaya çal??t?yd?; art?k s?n?f siyasetini terk edin vs.... Ertesi gün Tekel eylemi patlad?, projeleri ellerinde, öyle kald?lar. Sonra neyi gördük; ayn? güruh, Tekel eylemine gelip Diyarbak?r çad?r?ndan ç?kmad?. Yine, özgül ba?lam?n?, o zamanki i?çilerin direni?i bile ayn? paradigma ile hapsedildi. Daha sonra neyi gördük? Bar?? süreci s?ras?nda, ki ben bar?? imzac?s?y?m ama bar?? sürecini deli gibi ele?tirenlerdenim. O bar?? sürecinde Osmanl?c? bir retorik kuruldu; Kürt hareketi ve sol liberaller buna da e?lik ettiler. Yani aç?k. Çuvald?z? kendimize bat?raca??z, diyorum. Bunda ?a??lacak bir ?ey yok. Baz?lar?m?z? üzmü? olabilirim ama hepiniz biliyorsunuz, bunlar?.

     OSMANLI HUKUKU GÜZELLEMELER? YAPILDI

     Ba?ka neyi gördük? Yine, bu retorik ile ba?a ç?k?lamad?. Bin y?ll?k Osmanl? hukuku güzellemeleri yap?ld?; Selahattin Demirta? bile bunu yapm??t?, daha sonra özele?tirisini verdi. Gezi direni?inin dahi ilk günlerinde eylemin ulusalc? karakterlerine dikkat çekenler oldu. Daha sonra olay patlak verince sahiplenenler oldu. Bir tanesi ç?kt?, biz Gezi'yi örgütlerken vs. dedi. Hatta karikatürlerini yapt?lar, i?te ta? atan Ufuk Uras... vs.

     KÜLTÜR MESELES?N? YANLI? ANLADIK

     Burada, ?öyle bir s?k?nt?m?z var; Lenin'in öncü siyaset, artç? siyaset sözü var ya. Art?k, stratejilerin, taktiklerin çok önemi yok. Memleketin artç?s? bile olamayan, bak?n 1980'den bu yana memleketteki reaksiyonlar?n, i?çi direni?lerinin de?il örgütleyicisi olma, artç?s? dahi olamayan bir kafa yap?s?na sahibiz. Bunun nedeni de bir kere ?u kültür meselesini yanl?? anlamam?zd?r. Kültür meselesini çok yanl?? anlad?k.

     Peki, kültür dedi?imiz ?eyin imkan? nerede ortaya ç?k?yor? Kar??l?kl?l?k ilkesi diye bir ?ey vard?r.  Örn: Kom?udan gelen tabak bo? dönmez. Hala bu gelenek vard?r. Direni? anlar?nda, neyi gördünüz? Kar??l?kl?l?k ilkesinin her yönüyle taarruza geçti?ini gördünüz. ?nsanlar parklarda bulu?tu, birbirlerine hikayelerini anlatt?lar. Deneyimlerini de?i? toku? ettiler. Mahallesinde selamla?mad??? insanlarla tan??t?. Herkesin herkes ile tan??t???, po?aça börek payla?t???, hemen hemen her parkta forum yap?ld??? bir kamusall?ktan hemen bir anda AKP eliyle herkesin herkesten korktu?u, eve kapand???, herkesin birbirini ispiyonlad???, ihbarc?l???n tavan yapt???, soka??n evden ç?kt???, linç kültürünün tavan yapt??? bir kamusall??a dönü?üldü, 10 y?l gibi k?sa bir süre içerisinde.

     Bu insanlar bu kadar muhafazakâr ise, i?çi s?n?f? muhafazakâr ise neden bu kadar çok kaçak içki yap?m?ndan zehirlenen var? Sat?n alam?yor. Bir de ikinci bir alg?, birincisi halk?n kendili?inden muhafazakâr oldu?u, hatta Türkiye'de ya?ayan insanlar?n ortalamas?n?n muhafazakâr oldu?u yan?lg?s? bir kere kabul edildi?i anda buna dayanan hiç bir kültür politikas? AKP'den fazlas?n? yapam?yor. AKP'de buna dayan?yor. O da yan?l?yor, asl?nda... Uzatmayay?m, sembollerden, zaman anlat?s?na, izledi?iniz filmlere kadar bunu de?ifre etmeye çal??t?m. Kademe kademe yapt? bunu. Özellikle OHAL dönemine kadar.

     Neyi gördük? Örn: TRT'nin Diyanet yay?n? aç?lana kadar AKP döneminde TRT'nin dini yay?n yapma süresi dü?mü? gözüküyordu. Bak?yorsunuz, hay?r, dini yay?n tan?m? daralt?lm??. Bizim dini yay?n dedi?imiz, o sadece milli yay?nd?. TRT Diyanet aç?lana kadar sadece duay? dini yay?n say?yordu. ??te Arapça dua okunursa o dini yay?nd?... Marksizmin güzelli?i budur; her ?eyin arkas?na bakars?n?z. Her ?ey göründü?ü gibi olsayd?, bilime gerek kalmazd?. Örn: Cacus örne?i vard?r. Bir ma?arada ya?ayan Cacus, kanatlar? vard?r, Yunan mitolojisindeki Hermes gibi, geceleri köye gider ve s???rlar? geri geri yürüterek ma?araya kaç?r?p yer. Köylüler de ayak izlerine bak?p san?rlar ki Cacus s???rlar? çalm?yor, kaç?r?p yemiyor, aksine, s???rlar? bah?eden Cacus'tur; s???rlar kendili?inden kayboluyor.

     Bunun gibi, sen, gelir durumundan hareketle s?n?f tan?m? yaparsan, gelirini s?f?r gösteren multi milyarderleri, yoksullar?n içinde sayars?n.

     AKP D?NC? DE??L, B?Z PARONAYAKMI?IZ, KEMAL?STM???Z

     Bunlar? neden anlat?yorum? Bize ?öyle savlarla gelindi: AKP'nin dinci olmad???, bizim paranoyak oldu?umuz... Daha 2011 y?l?nda, Macaristan'da sunum yaparken, Kanadal? birisi paralad? beni; sen, kesin bir Kemalistsin, Türkiye'de kesinlikle ?slamizasyon yok, diye... Ne desek bo?. Bugün geldi?imiz noktada, her ?ey yasak; Gül?en, festivaller... Ya?amay?n diyorlar!.

     Neydi, ilk ba?larda? ?lk ba?larda hegemonik, egemen kültür vard?. Hegemonik kültür, elbette bir yanda zor da vard? ama as?l olarak iknaya dayan?yordu, mevcut olan? bir biçimde semboller arac?l???yla ?slami olanla kayna?t?rmaya çal??t?lar. 1990'larda, bununla dalga geçerdik; helalizasyon sendromu, derdik. Her ?eyin helal versiyonu. Helal ekmek, helal et, g?da... daha sonra teknoloji ile bar??t?lar, onu gördünüz. Örn: bir tanesi bir ara Takva Yar??? diye bir oyun yapt?, Monopoly yerine. ??te zar atmak günah diye topaç çeviriyorsun. ?lk ba?larda bunlar? yapt?lar. Helalizasyon, her ?eyin ?slami versiyonu vs... gibi. Daha sonra da ulus devletin ?slami versiyonu... Bu da yetmedi. Neyi gördük?  Öyle bir duruma geldi ki, art?k iki ?slamc? fraksiyon birbiriyle çat??t?; darbe giri?imi oldu. Bir tanesi, öbürküyle girdi. Biz hala yokuz ortada. Kültür politikas? aç?s?ndan bakt???n?zda, ?unu görüyorsunuz; art?k o hegemonik kültürden hakim kültüre, hakim kültürden dayatmaya dönü?tü. Daha sonra, folklorik kültür diyoruz buna, yemeye, içmeye, g?daya dönü?tü.

     KÜLTÜREL ?KT?DAR OLAMADILAR  

      Ama Erdo?an, yine de ç?k?p, bizim sosyalistlerin bile göremedi?ini gördü; dedi ki, kültürel iktidar olamad?k.

     Olamazs?n. Mümkün de?il.

     Nedenini söyleyeyim, dünyada hiç bir mütehakkim (egemen, hakim olan) kültür yoktur ki defin i?leminin yap?lmas?na göz yummas?n. Yamyaml?k bile, ki yamyaml?k asl?nda bir defin i?lemidir, Çanakkale sava??nda övünülür biliyorsunuz, i?te durduk, ölülerimizi gömdük ve öyle devam ettik sava?a, diye. Ölülerin gömülmesine kar?? ç?kan hiç bir kültür yoktur. Sen bu ülkede devrimci cenazelerine sald?rd?n, Alevi cenazelerine sald?rd?n. Sen bu ülkede cenazelere sald?r?lar? örgütledin. Sen bu ülkede de?il kültürel iktidar olmak, kültür bile de?ilsin. Muhafazakar taban bile bu sald?r?lara e?lik edemezken, bu postüladan hareket eden bir fiil burjuva muhalefet, bugün hala laiklik demiyor, dikkat ederseniz. Enes Kara öldü?ünde ne dedi K?l?çdaro?lu? Hiçbir ?ey demedi. Neden? Tarikatç?lar? küstürmeyece?im, endi?eli muhafazakarlar var, diye. Hep söyledi?imiz bir ?ey var; sen dincilik yaparsan, senden daha dincisi var. Adam gider, ona oy verir. Biz Müslüman oldu?umuz için ?rkç? olamay?z, diyemezsin. Buradan konu?amazs?n. Böyle muhalefet edilmez.

     MUHAFAZAKARLIK TUTARLI DE??LD?R.

     Dolay?s?yla, ?u an laiklik, çok net, muhafazakarlar?n da talebi haline gelmeye ba?lad?. ?unu görüyorsunuz; birinci yan?lg?, Türkiye'de insanlar?n, bilhassa da alt s?n?flar?n muhafazakar oldu?u yan?lg?s?. ?kinci yan?lg? da, muhafazakarl???n tutarl? bir ?ey oldu?u yan?lg?s?d?r. Robot de?il, bu insanlar. Yani, tamamen dogmalara göre ya?am?yorlar. Adam namaz da k?l?yor, içki de içiyor. Buralarda da çoklar. Görüyorsunuz, hani, yüzü zaten seküler dünyaya dönük. Seküler talepleri olmayan bir ?ey de?il ki muhafazakarl?k. ?undan yoruldu insanlar; z?rt p?rt maneviyat, dinimiz vs... 15 Temmuz'dan sonra muhafazakar tabanda ?u da ba?lad?; evvela bunlar paraland?r?ld?, rant ili?kilerine sokuldu vs. tamam, ama ?imdi kolektif varl??a münasip anlamland?rma, buraya kadar daralt?l?nca ve bunlara yaslan?nca, bu ?iddete de e?lik edemeyen, sakin bir mülayim taban da var. 15 Temmuz'dan sonra bunlar? ald?lar, zorla demokrasi nöbetlerine gönderdiler; hadi gitme, i?ten at?l?rs?n vs.

     Muhafazakarsan, i?in daha da kötü; hadi oradan da diyemiyorsun. Muhafazakarsan, ?ey gibi bir korku, Onur Ünlü'nün filmlerinde çok s?k bir laf geçer hani, bir gün ?ölene davet edilirsin, gidip bakt???nda yemek listesinde ad?n yaz?l?. Yani muhafazakar olmak da bir yerde 15 Temmuz'dan sonra böyle bir korku olmaya ba?lad?. Çünkü, saray?n, saray rejiminin, Erdo?an'?n nefret söylemine e?lik etmedi?in ölçüde an?nda Fetöcü ilan edilebilirsin. Bu nedenle, art?k muhafazakarlar da korkuyor. Dedi?im gibi, seküler talepleri var. Örn: e?itim. Her yer ?mam Hatip oldu ama kimse çocu?unu oraya göndermek istemiyor. En dindar insanlar bile istemiyor bunu.

     GEL?NEN NOKTA, ?A?IRTICI DE??L

     Özetleyeyim: tart??man?n geldi?i bu a?amada, folklorik tahakküm diyorum buna, ölüyü defnetmeye kadar varan bir sald?r? var. Zaten ?enli?e kar???yorlar, festivalleri yasakl?yorlar, giyime kar???yorlar, ?unu yapma diyorlar, sürekli nefret söylemiyle... Bu geldi?imiz yer, benim aç?mdan ?a??rt?c? de?il.

     Kendini sol olarak ifade eden sol muhalefetin, hatta kendini sol, sosyalist olarak ifade eden bir k?s?m solun çok ciddi pay? vard?r, bu gelinen noktada. Çünkü, yanl?? sa?c? soyutlamalara dayanarak siyaset yapma al??kanl???n? bir kere kapt? bu mecralarda bu çevreler, bir türlü de ar?nam?yorlar. ?u an ya?ad???m?z durumun, bununla çok ciddi ili?kisi var.

     LA?KL?K, D?NDEN POL?T?K ÖZGÜRLE?MED?R

     ?lk ba?ta dedi?im yere geleyim; nedir laiklik? Hukuki, siyasi bir ilke midir? Laikli?in bir kaç ba?lam? vard?r. Bir kere, laiklik, Türkiye'de, anti-emperyalizmden ba??ms?z dü?ünülemez. Bize, hep Fransa'ya bak?n, diyorlar; Frans?z modeli gibi. Hay?r. Türkiye'deki model, Sovyetlerde... Sovyet anayasas?na bak?n; Sovyetler anayasas?nda 3 madde var, laiklik ile ilgili. Laikli?in Marksist tan?m?, dinden politik özgürle?medir. Politik özgürle?me ?u demektir: herhangi bir insan, herhangi bir yabanc?la?madan ya da herhangi bir dü?ünceden, kendi üstündeki herhangi bir güçten tek ba??na kurtulamad???nda kolektif, toplumsal olarak, devlet gibi bir örgüt arac?l???yla ondan kurtulmas?d?r. Yani ?u demektir; din, bu anlam?yla, devletle?emez. Marks, bunu ?öyle ifade eder; dinden politik özgürle?me, hiç bir dine ayr?cal?k tan?maz, bu sayede dine de olanak tan?r. Araçsalla?mam?? dine olanak tan?r.

     Sovyetlerde, bak?yorsunuz, inanç özgürlü?ü garanti alt?na al?nm?? ama hiç bir kilise fonlanmam??. Hiçbir tarikat vb. yap?lar ile çok çetin mücadele edilmi? ve bunlar?n hepsi çözülmü?. Hiç birinin para toplamas?na izin verilmemi?. Kiliseler para toplam?? kendi cemaatlerinden, kilisenin giderleri öyle kar??lanm??, o da kontrol edilmi?, o çerçevede izin verilmi?. Hiçbir sorun olmam??. Ben bunu dedi?imde, diyorlar ki, eeee Sovyetler'de bizdeki gibi feodallik yoktu falan filan... Yok can?m. Bütün Orta Asya stepleri orada; Tatarlar vs. silahl? ve bu silahl? unsurlarla u?ra?t?lar. Etnik fark da vard?, üstelik. Biz de diyorlar, Diyanet ??leri laikli?e ayk?r? olamaz. Bir CHP'li kar??ma geçti?inde, bizde diyor, Diyanet ??leri Ba?kanl??? olmasa tarikatlar al?r ba??n?, yürür. Bu nedenle, Diyanet ??leri Ba?kanl???n? olumluyorlar.

     LA?KL???N ANT?-EMPERYAL?ST B?R BA?LAMI VARDIR

     ?imdi ülkenin tarihine bakal?m: Kurucu felsefeydi, laiklik. ?lk dönem, zaten kafas? kar???k bir cumhuriyet projesi vard?. Bu ülkede laikli?in ilk kabul edili? dönemi sadece ve sadece, dikkat ederseniz, ?slamc? zümrelere kar?? de?ildi, saltanat muhitlerine kar?? de?ildi, bunlar?n i?birlikçi oldu?u ?ngiliz muhitlerine de kar??yd?. Anti-emperyalist bir ba?lam? vard?. Böyle bir durum var ve burada tam bir yurtta?l?k hukuku olarak tan?nd?. Burjuva anlam?yla çok ba?ar?s?z oldu. ?lk bir kaç y?l haricinde ne gördük? Diyanet ??leri ba?kanl??? kuruldu. Türkiye'nin laikli?e geçi?i, laiklik ilkesi anayasaya girdi?i anda de?ildir, Medeni Kanunlad?r. Bu Medeni Kanununu o zamanlar ele?tirenlerde, aç?n bak?n Zafer Toprak'?n çal??malar?n?, sadece ve sadece dinciler, sakall? cüppeliler de?ildi; Fransa'da e?itim alm??, yine böyle çok seçkin zevatlar, fularl? tiplerdi. Vay, i?te, Türk insan?n?n evrimsel yap?s? erke?in tek e?lili?ine elvermez... Böyle bilimsel makaleler filan  yazd?lar.

     LA?KL?K B?R YURTTA?LIK HUKUKUDUR

     Burada, kar??m?zda bir mantalite var; bunu görmek gerekiyor. Burada, laiklik, bir yurtta?l?k hukuku olarak savundu?umuz bir ?eydir. Çünkü, art?k, bak?n sadece Anadolu kaplanlar? gibi ?slamc? burjuva zümreler de?il, Marmara baronlar? gibi seküler burjuva zümreler de yurtta? olamayan ama fakat ümmet olabilen bir Türkiye toplumu fikrine çok al??t?lar. Bundan çok nemaland?lar. Bunu öyle kolay kolay terk etmezler. Bu i? AKP'nin hudutlar?n? a?t?. Yan? s?ra, AKP döneminde kurumsalla?an silahlanan vs. yüklenen bu tarikat yap?lar? zaten AKP ile mütenasip kademeleri çoktan geride b?rakt?lar. Çok rahatlar art?k.

     AKP ÖNCES? DÖNEM ÇOK MU ?Y? ?D??

     Dolay?s?yla, burada, anla??lmas? gereken ne? Diyeceksiniz ki, önceki dönem çok mu iyi idi? Hay?r! Hay?r! ?lk kurulu? a?amas?nda Sovyet modelini baz alan laiklik meselesi, laiklik postülas?, 8 y?l içinde çürüdü. ?slamc?lar o zamanlar biraz sindirilmi?ti, yani çok fazla hareket edemiyorlard?. Tamam ya, devlet de seküler oluversin gibi bir yere gelmi?lerdi. Ne yapt? Kemalistler? Sünni ?slam'? merkeze çekmek istediler. Diyanet ??leri Ba?kanl??? bu yüzden kuruldu. Sünni ?slam'? kullanmak amac?yla dogmala?t?rmaya, farkl? yorumlardan ar?nd?rmaya ve resmile?tirmeye çal??t?lar. Bu, tutmad?. Neden derseniz?

     Bak?n tarihe çok nettir; bunlar ilmihal yay?nlad?lar. Ne zaman bunlar ilmihal yay?nlad?lar, ayn? y?l E?ref Edip ?slami Ansiklopedisini yay?nlad?. Ayn? y?l Risale-i Nur'u tek kaynak olarak gösterdi, Said Nursi. Yani, asl?nda, ?slamc?lar? da tetikleyen bunlar oldu. Dincilik dincili?i tetikledi. Her kademede bu böyle oldu. Daha sonra Türkiye Cumhuriyeti tarihi boyunca burjuvan?n diline pelesenk olmu? yalandan bir laiklik kimi zaman kar?? ç?k?lan, kimi zaman övülen, kimi zaman yerilen yalandan derme çatma bir laiklik nosyonu söz konusuydu. Elbette laikli?in kendisi bu de?ildi. Ancak, bunun model olarak bile varl???n? sürdürmü? olmas? bugün telaffuz edilemedi?i günlere nispeten çok daha farkl? bir dönemdi. Dolay?s?yla, burada bugünü yererken dünü olumlayan bir yere dü?mek istemiyorum.

     LA?KL??? SAVUNMAK, SOSYAL?STLER?N B?R GÖREV?D?R

     ?unu anlatmaya çal???yorum: Laikli?i savunmak, bu eksende, bir sosyalistin nas?l görevi haline geliyor? Kültür politikas? olarak geliyor. Biraz önce dedi?im gibi biz bu yurtta?l?k fikrini proletarya ile payla?mad???m?z sürece, burada, asl?nda, sekter solun elitist haf?zas?n?n da 80 sonras? travmatik haf?zas?n?n da  burada s?k?nt?s? var; yani proletarya ile ba?lant?s?n? kopard??? için ço?unlukla, bu yalan, bu sa?c? postülaya o da kan?yor. Bu sefer de Türkiye'deki insan?n gerçekten de ümmet olabilece?ini dü?ünmeye ba?layarak bu sefer araçsal siyasete yöneliyor. Bunu nerede gördük? ??te Anti-kapitalist Müslümanlar, Gezi direni?i s?ras?nda namaz k?lmalar... Deniz Gezmi?'e g?yabi cenaze namaz? k?ld?lar. Yeryüzü sofralar?... ?imdi, burada ne var? ?ktidar kutsal zaman anlat?s? koyuyor de?il mi; ezan okunurken konu?may?n, ?ey yapmay?n. ?imdi, ezan okunurken, eylemde susal?m dan, kad?nlar?n do?rudan ezan? protesto ediyorlar anlat?s?na vard?k. Senin o Gezi direni?inde ba?latt???n o, hadi dindar kesimlere de hassas olal?m ?eklindeki göreli hassasiyetin nerelere vard?. Çünkü, olay budur; ezan okunurken müzi?in kapat?lmas? ricas?ndan ezan desibelinin kulaklarda u?uldayacak kadar yükseltilmesine... Oruç tutanlara sayg? gösterilmesi iste?inden oruç tutmayanlar?n linç edilmesine... Y?lba?? kutlamak günaht?r yaz?l? afi?leri da??tmaktan, bu da bizim hakk?m?z, hassasiyetimiz demekten Reina katliam?na...

     ÖRGÜTLEY?C? OLAB?LMEK ÇOK DA ZOR DE??LD?R

     Bunlar?n aras?ndaki rezonans, görülmez ba? nedir? Bu nedenle de ?unu anlamak gerekiyor; eylemde ezan okunurken ara vermeyeceksin. Sen bu hassasiyeti gösterdi?in an, bunu kabul etti?in anda, buradan zokay? yutuyorsun. Bugün geldi?imiz noktada da zaten kimse bu linç korkusuyla art?k hareket edemez hale geldi. Ama bak?n, 1970'lerde, 1980 öncesinde bize aktar?lmayan haf?zada ne var? 1970'lerde Çinçin Mahallesi ile ilgili bir çal??ma yapt? benim bir arkada??m; pavyonlardan bitirimhanelere kadar illegal unsurlar? bile örgütlemi?iz. Bütün mahallenin, biz moral ekonomi deriz; i? bulma, i?çi bulma, birisine bir ?ey laz?msa onu ayarlama vb. durumlar, hepsini yöneten bir sosyalist sol var. Bu kültürel ba? kaybedilmi?. Bu sefer neyi görüyorsunuz i?te; bu ba?, sadece ve sadece direni? kültüründe, i?te Tekel'den sonra Gezi'de yer yer kurulabiliyor. Çok da zor de?il. Örgütleyici olabilmek, çok da zor de?il. Dedi?im gibi en muhafazakâr insan bile pek çok ?eye, seküler talebe bile sahip ve bak?n, en dinlemeyen, kula?? duymayan bile yüzünü döndü?ün anda kaçm?yor. Direni?lerde bunu hep görüyoruz. Orta s?n?f hareketi dedikleri o Gezi'de, en önde ko?turanlar gecekondulardan inenlerdi. Hepimiz gördük bunu. Sar?lmak istedi?in o muhafazakâr kesim biraz kirpiye benzer; sana dinsiz, kafir falan der ama yüzünü ona döndü?ün zaman, onunla tart??t???n zaman kesinlikle örgütleyici olabildi?in bir kültürel ba?lar bu ülkede hala mevcuttur. Her ne kadar iktidar eliyle darmada??n edilmi? olsa da...