NEVZAT ÇA?LAR TÜFEKÇ?

Türkiye en etkin deprem ku?aklar?ndan biri üzerinde (Akdeniz-Alp-Himalaya) yer almaktad?r. Dünyadaki toplam depremlerin be?te birinin meydana geldi?i bu ku?ak, birbirine kar??t olarak uzanan k?r?klar?n olu?turdu?u bir a? görünümü ile Türkiye’yi, Kuzey, Güney ve Bat?’dan üç asli k?r?k sistemiyle kat etmekte, bu asli sistemlere, yerel k?r?k zonlar? da eklenmektedir.

Deprem haritas? ve bu haritaya esas sismisite verilerine göre, Türkiye topraklar?n?n %93’ü deprem bölgeleri içinde yer almaktad?r. Öyle ki Türkiye’de yaln?zca son 5,5 y?lda irili ufakl? 50 bin 942; yaln?zca 2008 y?l? içinde 11 bin 706; 1 Ocak 2009 – ile 31 Temmuz 2009 tarihleri aras?nda ise 9.272 deprem ya?anm??t?r. Yeryüzünde 600 milyon insan?n deprem aç?s?ndan riskli bölgelerde ya?ad??? tahmin edilirken Türkiye nüfusunun % 98’i deprem tehdidi alt?nda ya?amaktad?r. Sanayi kurulu?lar?n?n % 98’i deprem bölgelerinde ve %73’ü de aktif fay zonlar? içinde yer almaktad?r. Ayn? ?ekilde barajlar?m?z?n %95’i bu tehlikeli topraklar üzerinde bulunmaktad?r.

Di?er yandan enerji santralleri ve deprem ili?kisi de ilginç sonuçlar üretmeye adayd?r. Yap?lan bir ara?t?rmaya göre, 1996 y?l?nda enerji santrallerinin say?s? 124 iken, 122’si deprem riski ta??yordu ve 65 tanesi Birinci Derece Deprem Bölgesinde yer al?yordu. Bugün ise özelle?tirmeler sonucu yakla??k olarak bin (1.000) enerji santrali bulunmakta ve 419’u (% 41’i) Birinci Derece Deprem Bölgesinde yer almaktad?r. Bu durum söz konusu riskin büyüdü?ü anlam?na gelmektedir. 1900 y?l?ndan 2006 y?l?na kadar belli ba?l? 180 büyük deprem ya?anm??t?r.

CUMHUR?YET DÖNEM?NDE CAN KAYBI BÜYÜKLÜ?Ü BAKIMINDAN MEYDANA GELEN DEPREMLER?N KRONOLOJ?S?

1924 Çaykara Depremi

1924-05-13 tarihinde oldu. 700 bina hasar gördü. 50 ki?i öldü.

1924 Pasinler Depremi

1924-09-13 tarihinde oldu. 4.300 bina hasar gördü. 310 ki?i öldü.

1925 Afyon-Dinar Depremi

1925-08-07 tarihinde oldu. 2.043 bina hasar gördü. 3 ki?i öldü.

1926 Finike Depremi

1926-03-18 tarihinde oldu. 190 bina hasar gördü. 27 ki?i öldü.

1926 Kars Depremi

1926-10-22 tarihinde oldu. 1.100 bina hasar gördü. 355 ki?i öldü.

1928 ?zmir-Torbal? Depremi

1928-03-31 tarihinde oldu. 2.100 bina hasar gördü. 50 ki?i öldü.

1929 Sivas-Su?ehri Depremi

1929-05-18 tarihinde oldu. 1.357 bina hasar gördü. 64 Ki?i öldü.

1930 Hakkâri S?n?r Depremi

 1930-05-06 tarihinde oldu. 3.000 bina hasar gördü. 2.514 ki?i öldü.

1933 Denizli-Çivril Depremi

1933-07-19 tarihinde oldu. 200 bina hasar gördü. 20 ki?i öldü.

1934 Bingöl Depremi

1934-12-15 tarihinde oldu. 200 bina hasar gördü. 12 ki?i öldü.

1935 Erdek Depremi

1935-01-04 tarihinde oldu. 600 bina hasar gördü. 5 ki?i öldü.

1935 Digor Depremi

1935-05-01 tarihinde oldu. 1.300 bina hasar gördü. 200 ki?i öldü.

1938 K?r?ehir Depremi

1938-04-19 tarihinde oldu. 3.860 bina hasar gördü. 149 ki?i öldü.

1939 ?zmir-Dikili Depremi

1939-09-22 tarihinde oldu. 1.235 bina hasar gördü. 60 ki?i öldü.

1939 Tercan Depremi

1939-11-21 tarihinde oldu. 500 bina hasar gördü. 43 ki?i öldü.

1939 Erzincan Depremi (7,9)

27 Aral?k 1939'daki 7,9 büyüklü?ünde Büyük Erzincan Depremi’nde yakla??k 33 bin ki?i hayat?n? kaybetti, 100 bin ki?i yaraland? ve 116 bin civar?nda bina y?k?ld?. Erzincan depremi, dünyada meydana gelen büyük depremlerden biri olarak say?l?yor.

1966 Varto Depremi

19. 08.1966 tarihinde olmu?tur. 20.007 bina hasar görmü?tür. 2.394 ki?i ya?am?n? yitirmi?tir.

1970 Gediz Depremi

28.03.1970 tarihinde oldu. 9.452 bina hasar gördü. 1.086 ki?i hayat?n?n kaybetti.

1971 Bingöl Depremi

22.05.1971 tarihinde meydana gelmi?tir. 5.617 bina hasar görmü?tür. 878 ki?i ya?am?n? kaybetmi?tir.

1975 Lice Depremi

09.06.1975 tarihinde oldu. 8.149 bina hasar gördü. 2.385 ki?i hayat?n? kaybetti.

1976 Çald?ran Depremi (7,5)

1976 Çald?ran depremi, 24 Kas?m 1976 tarihinde yerel saatle 12.22'de merkez üssü Van'?n Muradiye ilçesi Çald?ran buca?? olan 7,5 büyüklü?ündeki deprem. 3 bin 840 ki?i öldü, 9 bin 232 bina hasar gördü. 2 bin kilometrekarelik bir alandaki evlerin yüzde 80'i y?k?ld?. Deprem en çok Muradiye ve çevre ilçeler olan Erci? ve Özalp'de can ve mal kayb?na sebep oldu. 3 bin 304 ki?ilik nüfusa sahip Çald?ran'da evlerin yüzde 95'i y?k?ld? ve 615 ki?i öldü.

1983 Erzurum Kars Depremi

30.10.1983 tarihinde meydana geldi. 3.241 Bina hasar gördü. 1.155 ki?i vefat etti.

1992 Erzincan-Tunceli Depremi

1992-03-13 tarihinde meydana geldi. 6.702 bina hasar gördü. 653 ki?i hayat?n? kaybetti.

1995 Dinar Depremi

1995-10-01 tarihinde meydana geldi. 4.909 bina hasar gördü. 94 ki?i hayat?n? kaybetti.

1999 Gölcük (Kocaeli) Depremi (7,4)

17 A?ustos 1999'da yerel saatle 03:02'de merkez üssü Gölcük olan 40,70 kuzey enlemi ile 29,91 do?u boylam?nda 7.4 büyüklü?ündeki 45 saniye süren Gölcük depremi sadece Kocaeli’nde de?il, Ankara'dan ?zmir'e kadar geni? bir bölgede ve Marmara'da hissedildi. Türkiye'nin deprem geçmi?inde "en uzun deprem" olarak biliniyor. Resmi olarak 18.373 ki?inin öldü?ü, 25 bine yak?n ki?inin de yaraland??? aç?kland?.

1999 Düzce Depremi (7,2)

12 Kas?m 1999 Cuma Günü Saat 18.57’de Düzce’de 30 saniye süren 7,2 büyüklü?ündeki depremde, 894 ki?i hayat?n? kaybetti, 2 bin 679 ki?i yaraland? ve binlerce ki?i evsiz kald?.

2002 Sultanda??-Afyon Depremi

2002-02-03 tarihinde meydana geldi. 4.401 bina hasar gördü. 42 ki?i vefat etti.

2003 Bingöl Depremi (6,4)

2003 Bingöl Depremi, 1 May?s 2003 tarihinde yerel saatle 03.27'de gerçekle?en, Türkiye'nin do?usunu etkileyen, 6,4 büyüklü?ündeki depremdir. Merkezi Bingöl'ün 15 km kuzeyin ya?and?. Etkilenen bölgede en az 176 ki?i öldü, 625 bina çöktü veya a??r hasara u?rad?.

2011 Van Depremi (7,2)

Van Merkeze ba?l? Tabanl? köyü merkez üssü olmak üzere büyük bir deprem meydana geldi. 23 Ekim 2011 Pazar günü saat 13.40 sular?nda gerçekle?en depremin aletsel büyüklü?ü 7,2 olarak ölçüldü. 23 Ekim ve 9 Kas?m 2011 depremlerinde toplam 601 vatanda??m?z hayat?n? kaybetti, 1.966 vatanda??m?z yaraland?, 252 vatanda??m?z ise enkazlardan sa? olarak kurtar?ld?.

2020 Elaz?? Depremi (6,8)

24 Ocak 2020 tarihinde yerel saat ile 20.55’te Elaz??'?n Sivrice ilçesi Çevrimta? köyü civar?nda büyüklü?ü 6.8, derinli?i 8.05 km. olan deprem bölgede hasar ve can kayb?na yol açt?. Depremde 41 ki?iyi hayat?n? kaybetti, binin üzerinde insan yaraland?.

2020 ?zmir Seferihisar Depremi (6,6)

30 Ekim 2020'de ?zmir'in Seferihisar ilçesi aç?klar?nda 6,6 büyüklü?ünde deprem meydana geldi. Deprem, yerin yakla??k 16,54 kilometre derinli?inde gerçekle?ti. Depremde 116 ki?i hayat?n? kaybetti, 1034 ki?i ise yaraland?.

6 ?ubat 2023 Kahramanmara? Merkezli Deprem(7,7 ve 7,6)

10 ilde etkili oldu ve büyük hasara yol açt?. Can kayb? binlerce. Enkaz alt?nda kalan ve kurtar?lamayan çok insan var. Ölü say?s? her gün art?yor. Türkiye’de can kayb?n?n en çok oldu?u deprem olarak ifade ediliyor. Kurtarma çal??malar? devem ediyor.

MU?LA DEPREMLER?

1926 Milas Depremi

Milas 1926-02-08 tarihinde oldu. 598 bina hasar gördü. 2 ki?i öldü.

1941 Mu?la(Mente?e) Depremi

1941-05-23 tarihinde oldu. 500 bina hasar gördü. 2 ki?i öldü.

1941 Mu?la(Mente?e) Depremi

1941-12-13 tarihinde oldu. 400 bina hasar gördü. Can kayb? yok.

1957 Fethiye Depremi

1957-04-25 tarihinde olmu?tur. 3.100 bina hasar görmü?tür. 67 ki?i ölmü?tür.

1959 Köyce?iz Depremi

1959-04-25 tarihinde oldu. 59 bina hasar gördü. Can kayb? yok.

1961 Marmaris Depremi

1961-05-23 tarihinde oldu. 6 bina hasar gördü. Can kayb? yok.

2004 Gökova körfezi-Mu?la Depremi 

2004-08-04 tarihinde oldu. Hasar ve can kayb? yok.

2004 Gökova körfezi-Mu?la Depremi

2004-08-04 00:00:00 tarih ve saatte oldu. Hasar ve can kayb? yok.

2004 Ula-Mu?la Depremi

2004-12-2tarihinde oldu. Hasar ve can kayb? yok.

MU?LA’DA TAR?HTEK? DEPREMLER

Bu depremlerden ilki Karabacak (2016)’da ayr?nt?lar? verilen ve ortalama MS 4 y.y. ve/veya hemen sonras? meydana geldi?i belirtilen bir olayla ba?lamaktad?r. Bu depremin d???nda bölgede meydana gelmi? di?er tarihsel olaylar ise 1631 Milas depremleri ile Mu?la kent merkezi yak?n?na konumland?r?lan 1851 ve 1896 depremleridir.

1631 depremleri Ambraseys (2009)’in Peçin (Beçin; Milas ?lçesi’nin bir kazas?) kad?s?n?n yazd??? mektuplara dayanarak tan?mlad???, 1631 y?l? içinde meydana gelmi? ve tuz ambarlar?nda y?k?ma sebebiyet vermi? birkaç depremi kapsamaktad?r. 1851 depremlerini ise, Ambraseys (2009) Mu?la yak?nlar?nda 2 ?ubat’tan itibaren hissedilen deprem serisi olarak tan?mlamaktad?r.

En son tarihsel deprem ise, 19 Nisan 1896 tarihinde yine benzer bir lokasyonda meydana gelmi?tir. Ambraseys (2009) bu depremi, sabaha kar?? 06:49’da hissedilen ?iddetli bir sars?nt? olarak tan?mlar. Ara?t?rmac?ya göre Bay?r ilçesinde hafif hasara sebebiyet veren deprem, Milas ve Mu?la’da daha fazla hasara neden olmu?, 60 km yar?çap?ndaki Yüksekkum, Köyce?iz ve Ayd?n’da hissedilmi? ve artç?lar 22 Nisana kadar devam ederken, 29 Nisan’da benzer büyüklükte bir deprem daha gerçekle?mi?tir.

Ayn? bölge içinde meydana gelmi? aletsel dönem kay?tlar? ise, daha doyurucu bir bilgi seti içerir. Bölgede 1900’lü y?llar?n ba??ndan itibaren 18 adet 4.0 < M < 4.9, 3 adette 4.9 < M < 5.2 olmak üzere toplamda 21 adet hafif orta büyüklükte deprem meydana gelmi?tir. Odak mekanizma çözümü verilmi? depremlerin d?? merkez lokasyonlar? Mu?la Fay?’n?n güneybat? uzan?m?na ve/veya bu uzan?m?ndaki kollar? üzerinde yer al?r.

2015 y?l?n?n Mart ve Nisan ay?nda meydana gelen depremler s?ras?yla MW=3.8 ve MW=4.1 büyüklüklerinde ve çok ufak miktarda yanal bile?ene sahip e?im at?ml? normal faylanmaya sahiptir. 2017 y?l?nda ise, deprem serisi bu sefer fay?n uzan?m?n?n ana çizgisi boyunca ve ilki 13 Nisan 2017 ve son ikisi de 22–25 Kas?m’da meydana gelmi?tir. (Hasan SÖZB?L?R vd.)

Kaynakça

1-Türkiye’de Deprem Gerçe?i ve TMMOB Makina Mühendisleri Odas?n?n Önerileri Oda Raporu, 2006

2- https://www.trthaber.com/haber/turkiye/turkiyede-gerceklesen-buyuk-depremler-561205.html, 3 Mart 2021

3-22-25 KASIM 2017 MU?LA DEPREMLER? VE MU?LA ?L?N?N DEPREMSELL??? RAPORU Prof. Dr. Hasan SÖZB?L?R, Doç. Dr. Bora UZEL, Ar?. Gör. Dr. Ökmen SÜMER, Uzm. Jeol. Yük. Müh. Semih ESK?