Nevzat Çağlar Tüfekçi

Türkiye’de sadece Muğla ilinin Milas ilçesinde yapılan toprak havuzlarda balık yetiştiriciliğinin, bölgede ilk olarak 1986 yılında başladığı, toprak havuzlarda çipura ve levrek üretiminin zamanla 163 işletmeye ulaştığı, çoğu aile işletmesi olan bu işletmelerden bazılarının ise son yıllarda girdi maliyetlerindeki aşırı artışlar sonucunda ya üretimine ara verdiği ya da balık üretimini bıraktığı açıklandı…

Milas ilçesinde; toprak yapısı ve suyunun özelliği nedeniyle ağırlıklı olarak Milas-Bodrum Havalimanının çevresinde bulunan Avşar, Yaşyer, Kıyıkışlacık, Savran, İçme, Baharlı, Ekinambarı, Akyol Mahallelerinde(Köylerinde) bulunan toprak havuzlarda yaklaşık 9000 ton/yıl üretim kapasitesinin mevcut olduğu,  girdi maliyetlerinin yüksekliğinden dolayı bu üretimin 1500 tona kadar gerilediği belirtildi.

Bölge insanı için önemli bir geçim kaynağı olan toprak havuz balık üreticilerinin içinde bulunduğu sorunlar ve çözüm önerileriyle ilgili olarak; üretici Mahmut Babadağlı, Birlik Başkanı Muhammet Toğuç, Kooperatif Başkanı Mehmet Yiğit, MİTSO Başkanı Reşit Özer ile Muğla Tarım ve Orman İl Müdürü Barış Saylak; açıklama ve değerlendirmelerde bulundular…

Mahmut BABADAĞLI (Toprak Havuz Balık Üreticisi): “Elektrik, yem ve yavru balık girdileri; maliyetleri yükseltti. Sahip çıkanımız yok. Toprak havuz balık üretimine 1997 yılında başladım. Girdi maliyetlerinin yüksekliğinden dolayı balık üretimine 2012’de ara verdim. Toprak havuzlarım boş yatıyor. Biz balığımızı Birliğe satmalıyız ve birlik bunu pazarlamalı. Birlik, balık almıyor. Soğukhava deposu olmalı. Bu yok. Soğukhava olmayınca balığı uzun süre elimizde tutamıyor ve yok pahasına satmak zorunda kalıyoruz.  Boylama makinesi olmalı. Ürün boylamadan sonra soğukhavaya girmeli. Boylama makinesi bizim için önemli bir ihtiyaç.”

Muhammet TOĞUÇ (Milas İlçesi İç Su Ürünleri Üreticileri ve Yetiştiricileri Birliği Başkanı): “Birliğimiz 2007 yılında kuruldu. Ekonomik nedenlerle üye sayımız 135’den 50 aktif üyeye düştü. Girdi maliyetlerinin yüksekliği sonucu; birçok üretici bu işten soğudu ve işi bıraktı. En önemli sorunumuz elektrik maliyetlerinin yüksekliği. Biz havuzlarımızın suyunu artezyenlerden çekiyor, balığın yaşam kalitesini arttırmak için suyu hareketlendiren ve oksijenlenmesini sağlayan aerötörleri(çark) kullanıyoruz. Bunların hepsi elektrikle ilgili. Balık, yavrudan ortalama 500 gram ağırlığa gelinceye kadar geçen 18-24 aylık süreçte, elektrik maliyetleri kg. başına 6-7 lirayı buluyor. Balık satış fiyatlarımız bundan olumsuz etkileniyor. Maliyetleri arttıran diğer unsur yem fiyatları. Balığı toptan satarken %8 KDV ödüyoruz. Gıda maddelerinin toptan satışlarında uygulanan %1 KDV oranı, bizim için de geçerli olmalıdır. Yeri ve projesi hazır olan Soğukvaha tesisi inşaatı için devlet desteğine ihtiyacımız bulunmaktadır.”

Mehmet YİĞİT (SS Ekinambarı-Avşar-Yaşyer-İçme-Akyol ve Savran Köyleri Su Ürünleri Kooperatifi Başkanı): “Denizde kafes balık üretimi yapanlar için mazottan ÖTV alınmadığı gibi bizden de alınmamalı. Balığı taşımak, havuzların etrafını düzenlemek için traktör kullanıyor, elektrik kesintilerinde jeneratörlerimiz devreye giriyor. ÖTV’li mazot ta elektrik ve yem gibi maliyetlerimizi arttıran başka bir gider kalemi. Mehdi Eker’in Tarım Bakanı olduğu dönemde MİTSO olarak kendisiyle görüştük, sorunlarımızı anlattık ama bir faydası olmadı. Elektrikte bize özel bir tarife uygulanmalıdır.”

Reşit ÖZER (Milas Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı): “Toprak havuz balık üretiminde, elektrik giderleri maliyet içinde en yüksek payı oluşturmaktadır. Bu nedenle TOBB'a ve ilgili Bakanlıklara MİTSO olarak yazılı başvurular yaparak, kültür balığı üretim tesislerinde kullanılmakta olan elektriğe indirim uygulanmasını talep ettik. Maliyeti oluşturan etkenlerden birisi de KDV oranlarının yüksekliğidir. Balıkta KDV'nin yüzde 1'e indirilmesini talep ediyoruz. Balık havuzlarında kullanılan yeraltı suları için ‘Kaynak suları harcı’ tahakkuk ettirilmektedir. Üreticilerinden, kaynak suyu harcı alınmamalıdır. Toprak havuz balık üretimi, önemli bir ihracat potansiyeli oluşturduğu kadar istihdam için de önemli bir çalışma alanıdır. Bu nedenle, toprak havuz balık üretiminin teşvik edilmesini ve desteklenmesini talep ediyoruz.”

Barış SAYLAK (Muğla Tarım ve Orman İl Müdürü):“Milas bölgesindeki toprak havuz işletmelerinin dağılımlarına ve üretim miktarlarına bakıldığında, işletmelerin genelde küçük aile işletmeleri olduğu görülmektedir. Toprak havuz balıkçılığı, yöre halkı için önemli bir gelir kaynağı oluşturmaktadır. Milas yöresinin gelir getirici iş kolu olan ve üretim sistemi olarak ülkemizde benzeri bulunmayan toprak havuzlarda, deniz balıkları yetiştiriciliğinin sürdürülebilir kılınması oldukça önemli bir konudur. Bu bahisle Tarım ve Orman Bakanlığımız tarafından, toprak havuzda balık yetiştiriciliği 2019 yılında destekleme kapsamına alınmış olup, üretimleri 30 tonu geçmeyen işletmeler için kilo başına 1,5 lira destekleme primi verilecektir. İl müdürlüğü olarak, toprak havuz balık üreticilerimizin sorunlarının çözümü yönünde çalışma yapacak, Bakanlığımız nezdinde girişimlerde bulunacağız.”