Söyleşi: Nevzat Çağlar Tüfekçi

• Sizi tanıyabilir miyiz?
• Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü başkanıyım. Üniversitenin ‘Yaşlılık Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin de müdürüyüm. Aynı zamanda Muğla Tazelenme Üniversitesi kurucusuyum. Çalışma alanlarım; Çevre Sosyolojisi, modernleşme, turizm, sürdürülebilirlik… Son 5 yıldır yaşlılık konusuyla ilgilenmeye başladım.
•  
• Yaşlı nüfus hakkında bilgi verebilir misiniz?​
• Dünyamızda ve ülkemizde, yaşlı nüfusun giderek arttığı bir gerçekliktir. Yaşlı nüfuslu toplumlara doğru dönüşüyoruz. Gelişmekte olan ülkeler de yaşlı nüfuslu toplumlar haline geliyor. O ülkelerde, bu süreç yüzyılın başında başladı, 1950’li yıllardan sonra ise bu yaşlı nüfus belirgin bir şekilde artmaya başladı. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde ise bu durum, son 10-15 yılda daha belirgin hale geldi. Toplumda yaşlı nüfus her zaman var. Türkiye’de de var…
•  
• Ömür beklentisi diye bir kavram var, onu açıklar mısınız?
• Bugün doğan bir bebeğin, kaç yıl yaşayacağını tahmin eden bir hesaplama. Nasıl oluyor bu? Mesela biz şu anda 2019 yılındayız. 2019’daki ömür beklentisi 2018’in verilerine göre hesaplanıyor. Nasıl hesaplanıyor? 2018’deki tüm ölüm yaşları toplanıyor ve ölen sayısına bölünüyor. Çıkan rakam, bir yıl sonraki ömür beklentisi oluyor. 2019’daki ömür beklentisi erkeklerde 76, kadınlarda 82 civarında. Yani 80’e yaklaşmış durumda.
•  
• Ömür beklentisi her yıl uzayabiliyor mu?
• Her yıl uzuyor. Niçin uzuyor? Bunu etkileyen değişik faktörler var. 1 yaşında ölen çocuk ta bu hesaplamaya katılıyor, 103 yaşında ölen de… Ömür aslında otomatik olarak uzamıyor. Ömrün uzamasını etkileyen bir faktör de çocuk ölümlerinin azalması. Önceden, çocuklar daha çok ölüyordu. Çocuk ölümleri azaldıkça, ömür beklentisi de artmış gibi görünüyor. Bir taraftan da daha uzun yaşıyor insanlar. Hastalıklar, kanser vakaları, kalp krizleri var ama diğer yanda da daha uzun yaşayanlar, sağlıklı yaşayanlar var. Eğer kendinize dikkat ederseniz, daha uzun yaşama ihtimaliniz var.
•  
• Muğla’da ömür beklentisiyle ilgili hesaplamalar nedir?
• Muğla Türkiye ortalamasının üstünde. Yaşlı nüfus, toplam nüfus içindeki 65 yaş üstü nüfusu ifade ediyor. Türkiye genelinde bu %9,5 civarında. Bu oran Muğla’da %12. Muğla, ortalamanın 2,5 puan üstünde.
•  
• Bunu neye bağlıyorsunuz?
• Muğla’da sağlıklı bir ortam var. Diğer bir etken de Muğla’nın emekliler için tercih edilen bir yaşam alanı olması. Çok sayıda emekli göçü alıyor.  Emekli niçin burayı tercih ediyor? İklimi daha ılıman, doğal ortamı zengin, hava kalitesi iyi, deniz imkânları çok. Sağlıklı yaşlanma için uygun bir yer. Burada ihtiyaç duyabileceğiniz her şey var.
•  
• 100 yaşına kadar yaşayanlar, ne yaparak ömürlerini uzatıyor?
• Nazilli, ömür beklentisinin en fazla olduğu yerdir. Nazilli’de 100 yaşına üstünde çok kişi var. Beslenme alışkanlığı, yaşam biçimi ve doğal ortam son derece önemli. Nazilli’deki uzun yaşamda; zeytinyağı ve incir çok önemli bir faktör. Bir yaşlının anlattıkları var ki çok ilginç… Bir su bardağının içine zeytinyağını dolduruyor, içine kuru inciri atıyor, o kuru incir orada 24 saat duruyor ve iyice zeytinyağını emiyor. O yağı emmiş olan incir ağza atılıyor ve sakız gibi çiğneniyor. Belki bir saat. İşte o zeytinyağıyla incirin sentezi sonucu ortaya çıkan şey, neyse o, vücuttaki hücrelerin yenilenmesine yol açıyor. Malum zeytin ve zeytinyağı doğanın bir mucizesi. Bu çalışmalardan, bu gibi şeyleri de öğreniyoruz.
•  
• Ordu-Gölköy örneği nedir?
• Ordu’da bir Mehmet Amca var. Yaşı 110’u geçmiş. Onun da beslenmesi tamamen doğal. Asıl anahtar kelime doğal beslenme. Tarlada kendi yetiştirdiğin ürünü yiyebilmek önemli olan. Balık ve Karalahana, o bölgenin doğal beslenme şekli.
•  
• “Yaşam boyu eğitime inanç” nedir? Bunu biraz açar mısınız?
• Hayatta kalma ve öğrenme; sadece meraklı insanlar için değil, herkes için zorunlu olan bir yaşam ilkesi veya felsefesi. Aktif iş yaşantısında bu böyle, emeklilikten sonra da böyle. Diyelim ki 60 yaşında emekli oldunuz. Ömür beklentisi 80. Daha yaşamak için minimum 20 yılın var. Ömür beklentisi 90’lı yaşlara da çıkabilir. Demek ki emeklilikten sonra daha 20 ile 30 yıl arsında bir yaşam süren var.
•  
• Emeklilikte sonra ömrün kalan süresi için ne yapılmalı?
• Her gün evinde oturarak mı geçireceksin bu süreyi? Geriye kalan yaş için ne yapman lazım? Yeni hobiler edinmen, seni hayatta tutacak, seni hayata bağlayacak yeni bir şeyler yapman lazım. Yeniden ekonomik olarak aktif hale gelmen lazım. Biliyorsunuz emekli maaşları 1000 lira civarında olan çok insan var ülkemizde. Emekli bir insan 1000 lirayla nasıl geçinebilir? Bu nedenle birçok insan emekli olduktan sonra çalışmaya devam ediyor. Hayat, bir bakıma sizi çalışmaya zorluyor.
•  
• Son olarak eklemek istedikleriniz var mı?
• Şu anda yaşlı nüfus oranı Türkiye’de %9,5 ve Türkiye yaşlı nüfusa sahip bir ülke. Bu oran 2040 ve 2050’lerde; %20’leri geçecek. Türkiye’de yaşlı nüfus 2050’de %27’lere kadar çıkabilir. Bu ne demektir? Sokakta dolaşan her 3 kişiden birisi 65 yaş ve üstü demek! Şu anda İsveç ve Norveç’te böyle. Avrupa ülkelerinde yaşlılık oranları %20’ler civarında. Türkiye’de artan yaşlı nüfus için devlet, onları aktif yaşamın içinde tutacak, onları bir şekilde üretim faaliyetlerinin bir parçası olacak planlamalar yapmalı.