GÜLDEN SÖKEL?O?LU       

Türkiye, 6 ?ubat Pazartesi gecesi 04:17'de, Kahramanmara?- Pazarc?k merkezli 7.7 ?iddetinde ve ayn? gün 9 saat arayla 13:24'te Kahramanmara? - Elbistan merkezli 7.6 ?iddetindeki ikinci bir depremle y?k?ld?.

       Jeofizikçi Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan,

"Yeryüzünde böyle bir depremin ilk defa görüldü?ünü ve 130 atom bombas? gücünde oldu?unu söylüyor.

       Kahramanmara? merkezli bu ?iddetli iki deprem, Gaziantep,  Malatya, Adana, Osmaniye, Ad?yaman, Diyarbak?r, ?anl?urfa, Hatay illerinde çok büyük bir felakete sebep oldu...

       Binlerce ev y?k?ld?, binlerce insan ya?am?n? yitirdi. Tuzla buz olan apartmanlar?n görüntüleri ve enkaz alt?nda yak?nlar?n?n kurtar?lmas?n? çaresizlik içinde bekleyen depremzedeler herkesi kahretti...

       Bu arada kaç gün sonra canl? olarak ç?kar?lan, bebekler, çocuklar, anne ve babalar,  kediler, köpekler, ku?lar, tav?anlar insanlara umut oldu.

       Ya?anan ac?yla kahrolduk ama mucizeler kar??s?nda sevindik.

       1999' da Gölcük ve Düzce depremlerinde,

20 binden fazla insan ya?am?n? kaybetti.

Bu y?k?c? depremden sonra Elaz?? ve Van depremleri ve çok can kay?plar? oldu.

       Peki bunca ya?anan ac?lardan ve kay?plardan ders alabildik mi?

       24 y?l sonra ?imdi ya?ad???m?z ac?, ders ve önlem almad???m?z?n bir kan?t?.

          **

       Depremlerin Tarihçesi

M.Ö. 640-550 y?llar? aras?nda ya?ayan Miletli(Söke- Milas yolunun bat?s?nda, Balat köyü yak?n?n?nda) Thales depremlere yeryüzü ve su aras?ndaki gerilimin sebep oldu?unu ileri sürmü?tür.

Miletli Anaksimenes'e göre ise e?imli arazilerin kurak ya da ya? olma durumu depremlerin sebebiydi.

Bir di?er filozof Demokritos depreme sebep olarak suyu göstermi?ti.

Gaius Pilinius Secundus depremleri yeralt? f?rt?nalar? olarak tan?ml?yordu.

Yunan filozofu Anaksagoras'?n ya?ad??? 5. Yüzy?ldan 14. Yüzy?la kadar depremler, Dünyan?n oyuklar?ndaki hava bo?luklar?na ba?land?.(1)

       Peki, depremle ya?amaya al??m?? ama önlemini alan bir ülke olan Japonya'y? tan?yal?m:

       Japonya- Büyük Hanshin Awaji(Kobe) Depremi.

       17 Ocak 1995 y?l?nda Japonya'n?n bat?s?ndaki yo?un nüfuslu Kansai Bölgesi'nin Kobe kentini vuran, rihter ölçe?i 7.2 olan bir depremdir.

       Deprem öncesi ve sonras?nda ç?kan yang?nlarda 1,5 milyonlu ?ehirde ölü say?s? 6200’leri bulmu?, Japonya ekonomisine büyük bir darbe indirmi?tir.

       Son 50 y?l içinde Japonya'da meydana gelen en y?k?c? depremdir.

       Bu depremde ?ehrin alt yap?s? çökmü?, gaz borular? patlam??, su ?ebekeleri kullan?lmaz hale gelmi?, zarar? 150 milyar dolardan fazla olmu?tur.

       Japon merkez yönetiminin depremden iki gün sonra yard?m gönderebildi?i bir depremdir.

       Bu depremin ard?ndan Japon hükümeti depremlere daha h?zl? yard?m gönderebilmek için ulusal felaket stratejisi geli?tirmi?tir.(2)

       -Japonya'n?n Depreme Dayan?kl? Bina Türleri.

       Depreme Japon tipi dayan?kl?l?k gösteren üç farkl? bina çe?idi vard?r:

       1)Depreme dayan?kl? binalar: Bu Japonya'da en çok görülen bina tipidir. Genel olarak 1981'den sonra in?a edilmi?lerdir ve bu yüzden sismik(deprem dalgalar?) izolasyon yap? standartlar?na uygun yap?lm??lard?r.

Bu tip binalar?n kat? yap?lar? esnek de?ildir ve sert bir ?ekilde yap?lm??t?r ki binan?n çökmesi engellenebilsin.

Esnek yap?lar? ise sismik dalgalanmalar sonucunda e?ilip bükülebilen ve binan?n temel yap?s?n? olu?turan k?s?mlard?r. Duvarlar ve zeminler ikinci k?sma girmektedir.

       2) Sismik ?zolasyonlu Binalar:

       Bu tip binalar genel olarak gökdelenlerde görülmektedir.

Sistem, zemine entegre olacak ?ekilde in?as? yap?l?r.

Sars?nt? emici yap?lar, yani izolatörler zemine kurulur. Böylelikle sismik dalgalar binaya ula?amaz. Hatta normal binalara nazaran üçte bir ya da be?te bir iletim sa?lamaktad?r.

       3)Emici Yap?l? Binalar:

       Bu binalar?n amac? sismik hareketlerin etkisini olabildi?ince azaltmakt?r. Bunun için özel emici duvarlar kullan?l?r. Depreme dayan?kl? yap?larla kar??la?t?r?ld???nda % 70 ila %80 daha fazla enerji emer.

        Dayan?kl? evler haricinde, telefon uygulamalar? da oldukça yayg?n. Ülkedeki her ak?ll? telefonda deprem ve tsunami için acil uyar? sistemi vard?r. Bu tip bir sistem 5-10 saniye öncesinden " Deprem var, deprem var! " diye uyar? verebiliyor.(3)

       Bir di?er önlem ise toplu ta??ma konulu.

Japonya'daki h?zl? trenlerinin büyük deprem an?nda durmas?n? sa?layan deprem sensörleri mevcuttur.

2011 y?l?nda, 9.0 büyüklü?ündeki deprem Japonya'y? vurdu?unda, 27 tren hareket halindeydi. Her bir trene deprem öncesinde bildirim ula?t? ve büyük depremden önce trenler durduruldu. Bu da depremin s?f?r ölüm ve hatta yaralanma ile sonuçlanmas?na olanak tan?d?.

       Acil TV Yay?nlar?:

       Ülkede bir deprem ya?and???nda tüm TV kanallar? acil olarak resmi deprem yay?n?na geçiyor. Bu ?ekilde insanlar?n nas?l güvende kalabilecekleri konusunda bilgilendiriliyor. Acil yay?nlar, artç? depremler, nerede korunulmas? gerekti?i ve herhangi bir tsunaminin yakla??p yakla?mas?n? hakk?nda bilgi verirken, vatanda?lara daha yüksek noktalara gitmeleri ve önlem almalar? için zaman tan?yor.

       Afet Önlemleri Konusunda Fark?ndal?k E?itimi:

       Dünyan?n dört bir yan?ndaki di?er okullar?n yapt??? gibi, Japonya'daki okullar da ayda bir kez olmak üzere düzenli deprem tatbikatlar? gerçekle?tiriyor. E?itim kurumlar?, küçük ya?lardan itibaren çocuklar?, bir deprem bölgesinde önlem alman?n ve güvende kalman?n yollar? konusunda e?itim tatbikatlar? s?ras?nda en yayg?n yöntem, çocuklar?n sars?nt? bitene kadar s?ralar?n?n alt?na girip masa ayaklar?na tutunmalar?d?r. D??ar?da oynuyorlar ise ö?rencilere, dü?en enkaz?n alt?nda kalmamak için do?rudan aç?k bir alan?n merkezine gitmeleri ö?retiliyor.

       Okullar ayn? zamanda, yerel itfaiye personelinin, çocuklar? deprem simülatörlerine koydu?u, çok küçük ya?lardan itibaren deprem hissini alg?layabilecekleri saha gezileri de gerçekle?tiriyor.

       Deprem An?t Müzesi

       Japonya'n?n nüfusunu gelecekteki do?al afetlere kar?? korumaya yard?mc? olmas?n?n bir ba?ka nedeni de geçmi?ten ders alabilmesidir.

1995 y?l?nda, Kobe ?ehri, 5 bin ki?iyi öldüren ve on binlerce evi y?kan, Büyük Hanshin Awaji Depremi ile sars?ld?. ?ehrin yeniden in?as?n?n ard?ndan Kobe, Kobe Deprem An?t Müzesi'ni de in?a etti.

       Afet s?ras?nda hayat?n? kaybeden insanlar? hat?rlatmak

[08:37, 09.02.2023] Gülden Sökelio?lu: için in?a edilen müze, ayn? zamanda afet önleme ve hayatta kalma konusunda faydal? programlarla dolu bir e?itim merkezi olarak da çal???yor.

       Deprem Çantas?:

       Her hane halk?n?n depreme nas?l haz?rland??? de?i?iklik gösterir; ancak birçok evde deprem çantas? bulunuyor. Çanta içinde ?i?e sular, yiyecek, eldivenler, yüz maskeleri, yal?t?m örtüleri, me?aleler gibi hayatta kalma araçlar? ve hatta düzenli bilgilendirmeler yay?nlayan radyolar bulunuyor.

       Tahliye Tüneli:

       En etkili mühendislik becerilerinden biri de Tokyo ?ehrinin eteklerinde yer alan, bir futbol sahas? ve paten park?n?n alt?nda bulunan, az bilinen, Su De?arj Tüneli... Bu büyük gizli tünel, siklonlar ve tsunamiler gibi do?al afetlerin neden oldu?u sel sular?n? toplayarak, suyu güvenli bir ?ekilde Edo Nehri'ne yeniden bo?alt?yor. Bu, bölgede bir deprem ya?an?rsa ve ard?ndan tsunamiyi tetiklerse, kenti büyük bir sel felaketinden koruyor. ?n?as? 13 y?l süren tünelin maliyeti 3 milyar ABD Dolar?. Ancak tünelin ne kadar insan hayat?n? kurtarmay? vaat etti?i göz önüne al?nca bu; onu paha biçilemez k?l?yor.(4)

       Japonya'da Uygulanan ve Hayat Kurtaran,

"Rayl? Temel Sistemi"

Binalar?n raylar?n üzerine in?a edilmesine dayanan sistem, binalar?n deprem esnas?nda yerkabu?undan ba??ms?z bir ?ekilde ray üzerinde hareket etmesine olanak tan?yor.

       1995 y?l?nda Japonya'da ya?anan felaketin ard?ndan ülkede eski binalar güçlendirilirken, yeni binalar da yeni sistem do?rultusunda in?a edildi. Binalar?n yüksekliklerine göre koruma sistemleri de?i?iyor. Üç katl? binalarda duvarlar?n güçlendirilmesi ve temelin levhalarla korunmas? ?art? konuluyor. 

       Orta yükseklikteki binalarda daha fazla önlem al?n?yor.

       Japonya'da kullan?lan depreme dayan?kl? rayl? temel sistemi, binan?n yeryüzü ile ba?lant?s?n? kesmeyi sa?layan bir taban izolasyonu olu?turuyor.

       Kurulan sistemde binan?n temel k?sm?na kauçuk ile imal edilmi? tamponlar kullan?l?yor.

       Bu tamponlar, binalar?n deprem tehlikesi esnas?nda titremesi ve e?ilmesi yerine yatay sallanmas?n? sa?l?yor.

       Temelde olu?an sars?nt? bina geneline da??ls?n diye bina iskeleti içerisinde yer alan hidrolik teller kullan?larak binan?n y?k?lmas?na engel olunuyor.

       Bu sistem sayesinde binalar, k?r?lmak yerine esniyor.

       Japonya'da mühendisler, duvarlar?n iç k?s?mlar?nda yer alan bo?luklara metal plakalar yerle?tirip tüm binan?n ayn? anda hareket etmesini sa?l?yor.

       Bu esneklik pay? binan?n y?k?lmas?n? engellemek için yap?l?yor.

       Ülkedeki çok büyük binalar ve gökdelenler dahi bu sistemle ayakta kal?yor. Bu sistem, sa?l? sollu ya da önlü arkal? olacak ?ekilde 3 metreye ula?an bir mesafe ve esneme pay? sunuyor.

       Bina temelinde amortisör kullan?lmas?, hareket esnas?nda esneme pay? da gözetilince titremeyi etkisiz hale getirirken, temelde kullan?lm?? olan tampon suyla sallant? esnas?nda ?iddetin azalmas?n? sa?l?yor.

          **

Yukar?daki Japonya'da Uygulanan örneklerle ülkemizi k?yaslad???m?zda ya?ad???m?z depremlerden ders al?p almad???m?z ortada.

       Deprem uzman?,

Prof. Dr. ?lyas Y?lmazer'in dedi?i gibi, " 1999 depreminde, Düzce Ovas?'nda kurulan Düzce ?ehri yerle bir olurken, Düzce'ye ba?l? olan tarihi Konuralp’de, kaya üzerine oturan 2500 y?l?k tarihi evlerin cam? bile k?r?lmad?.

       Ovalar, tar?ma ayr?lmal? ki, deprem olunca minerallerle toprak daha da verimli olsun.

       ?ehirler, evler da?l?k ve kayal?k yerlere kurulmal?d?r. Aksi takdirde hep felaketler ya?an?r."(6)

       Devletin görevi her türlü afetlerde insan? ya?atmak olmal?d?r.

       Bunu yaparken de her zaman ak?l ve bilime yer vermelidir. Deprem bilimciler dinlenmelidir.

              Do?al afetler ve felaketler kader de?ildir.

       Ac?lar?n ve gözya?lar?n?n olmad???, Japonya'da oldu?u gibi uzun ömürlü, mutlu insanlar?n ülkesi olal?m.

       ?iarimiz(Slogan?m?z)

Atatürk'ün dedi?i gibi,

" Hayatta en hakiki mür?it (yol gösterici) bilimdir" olsun.

Kaynak:

(1) wikipedia.org

(2) wikipedia.org

(3)emlakjet.com

(4) cumhuriyet.com

(5)Habertürk.com

(6) Bir TV program?ndaki konu?mas?ndan.