NAZM? ÇAKMAK/F?Z?K YÜK. MÜHEND?S? / PAR?S

Türkçe: Asbest

?ngilizce: Asbestos

Frans?zca: Amiante

600 ton asbest içeren Brezilya Uçak Gemisinin, ?zmir-Alia?a’da sökülmesi çal??malar?, Türkiye’de tekrar Asbest-sa?l?k ili?kisini gündeme ta??d?.

Geminin sökülmesi için kazan?lan para ve toplumun maruz kald??? sa?l?k harcamalar? dikkate al?nd???nda Devletin çok büyük zararlara u?rad??? ortaya ç?kar.

Konuya,  Dünyadaki örneklerle açarak, biraz yak?ndan bakmakta yarar var.

Asbest do?ada, kayalarda bulunan lifli bir mineraldir. Yanmaya kar?? yüksek direnci ve elektriksel yal?tkan özelli?i sayesinde çok çe?itli endüstri dallar?nda özellikle in?aat, mekanik, elektrik, boya gibi sektörlerde kullan?lmaktad?r.

Kimyasal formülü: Mg3Si2O5(OH)4

Bile?iminde Magnezyum, Silisyum, Oksijen ve Hidrojen bulunmaktad?r.

Kristal ?eklinde beyaz, mavi, gri renkleri ve çe?itli türleri var.  Kullan?l?r hale getirilmek için tesislerde, birçok fiziksel de?i?ime ve prosese u?rar.

ASBEST’ in insan vücudunda kanser etkisi yaratmas?, 1950 y?llar?ndan beri, bilimsel olarak bilinmekte ve önlemler al?nmaktad?r.

Geli?mi? bir ülke olan Fransa’da da yüz y?l boyunca çok geni? kullan?m alan? buldu. Çe?itli i? kollar?nda çal??anlar için tümör toplumda yaratt??? sa?l?k sorunlar? nedeniyle,  Ocak 1997 y?l?ndan itibaren Fransa’da kullan?m? yasakland? (referans: Kararname No:95-1133, tarih-24.12.1996).

?nsan vücuduna, asbest lifleri veya tozlar? teneffüs yoluyla giriyor ve al?nan doz miktar?na ba?l? olarak etkisi 20-40 y?l sonra görülebiliyor. Bu durumda, önceden yap?lan tesisler, binalar?n durumu yasal olarak saptan?yor ve temizlik önlemleri al?n?yor ya da y?k?l?yor. Bu i? için onaylanm?? uzman firmalar görev yap?yor.

Hatta daire, bina, tesis sat??lar?nda ve baz? durumlarda kiralamalarda asbest kontrol raporu gerekiyor. Asbest temizli?i de çok büyük miktarda harcamalar gerektiriyor.

?nsan vücuduna genellikle, Covid gibi solunum yoluyla giriyor.

Firmam?zda çal??an birçok kaynak ustas?, emekli olduktan sonra akci?er kanseri oldu, aileler firma hakk?nda dava açt?,  asbest yüzünden kanser diye konuyu yarg?ya ta??d?. Hatta ölüm sonras? bile davalar aç?l?yor. Firmalar yüksek mebla?lar ödüyor.

Bir zamanlar Fransa’da endüstride asbest korkusu çok büyüktü, geni? çapl? yat?r?mlar yap?ld? ancak ?imdi yasal önlemler ve teknik geli?meler sayesinde risk kontrol alt?na al?nd?.

Asbest lifleri veya tozlar? akci?erlere, bron?lara, a??zla anüs aras? organlara yap??arak dokulara zarar veriyor.

Liflerin boyutlar?, sa?l?k yönünden çok önemli:

- Asbest parçac??? ne kadar küçükse,  organlar?n o kadar derinli?ine girer,

- Asbest liflerinin uzunlu?u ve inceli?i ne kadar küçükse, insan organizmas? Onlar?, o kadar zor etkisiz hale getirir.

Asbest lifleri veya tozlar? vücuda girdikten sonra, al?nan doza ve al?nma süresine ba?l?k olarak, belirtiler hemen ortaya ç?kmayabilir bazen 10-20 sene sonra ortaya ç?kar. Bu durum, kanser sebep analizini zorla?t?r?r.

Fransa’da Asbeste maruz kalma,  yasal olarak önemli bir meslek hastal??? olarak kabul edilir.

Fransa’da, 1990 y?l?ndan önce do?anlar kesinlikle bir ?ekilde, asbest lif tozu alm??t?r.

- Mesleki olarak, çe?itli sektörlerde çal??anlar asbest tozuna maruz kalm??t?r,

- Toplumun bireyleri, günlük hayatta kulland?klar? arabalar, ta??tlar, binalar vb. vas?tas?yla asbest tozuna maruz kalm??t?r.

Dozaj küçük,  süre de dikkate al?n?rsa hiç hissedilmeyebilir.

Do?adan pek zarar gelmez, zira kayalar durgun ?ekilde ve asbesti muhafaza eder.

Asbest içeren kaya, mineral, maden parçalar? proses esnas?nda asbest yayar, durgun pozisyonda risk te?kil etmez.

Frans?z standartlar kurumu, asbest tozlar?m?n boyutlar?n? belirleyen standartlar? yay?nl?yor.

Örne?in: 0.40 mikrona kadar; 1 mikron, 1 milimetrenin binde biri kadard?r. 

 «Doz-etki» e?rileri, ASBEST tozlar?n?n miktar? ve etkisi üzerine ölçümleri gösterir.

Bazen vücuda giren bir lif tozu bile etki yarat?yor. Uzman t?p ve di?er bilim adamlar?n?n de?erlendirmesi gerekiyor.

Küçük dozlar? vücut koruma sistemi vas?tas?yla etkisiz hale getirebiliyor.

Asbest ile mücadele iki cephede yap?l?r:

- Önceden yap?lm?? ve asbest içeren tesis, binalar, yap?lar,    Tespit edilir ve temizleme i?lemleri ba?lat?l?r

- Yeni yap?lacak tesis, binalar, yap?lar.

Son yasal yönetmelikler ve yasal çerçevede yap?lanlar zaten günün ko?ullar?na uygundur.

Yasal çerçevede, ilgili kurulu? ve ki?iler gerekli i?lemleri uygular. Ayr?ca denetim mekanizmas? da yasalara uygunlu?u kontrol eder.

Geli?mi? ülkeler, yasal olarak uyulmas? çok çaba ve masraf gerektiren bu karma??k i?lerden kaç?narak, asbest ile ilgili çal??malar?, konunun fark?nda olmayan ülkelere transfer yaparlar. Böylece çal??anlar?n ve toplumun ald??? riskler bir ülkeden ba?ka bir ülkeye transfer edilir. Transferi kabul eden ülke, görünü?te para kazan?yor havas?na girer fakat esas?nda kazand???n?n yüzlerce fazlas?n? fark?nda olmadan öder ve topluma ödetir.

Alia?a’daki uçak gemisinin sökülme çal??malar?na, yukar?da belirtilen aç?dan bakmal?; kabul, onay, kar-zarar hesaplar? yetkili ve uzman ki?ilerce bu kapsamda de?erlendirilmelidir.

Türkiye, baz? ülkelerin kirletti?i yap?lar? ve tesisleri temizleme alan? olarak görülmemelidir.

22/07/2022