NEVZAT ÇA?LAR TÜFEKÇ? / Sosyoloji

Çat??mac? Teoriler: Bu teorik yakla??m, yap?sal i?levselcili?in eksikleri üzerinde ve toplumsal yap?y?, toplumdaki baz? s?n?flar?n di?er s?n?flar? sömürmesine yol açan e?itsizlikler ve çeli?kiler üzerinde durur. Çat??mac? sosyologlar, toplumun belli bir düzen ve istikrar halinde de?il, çat??ma ve sürekli mücadele içinde oldu?unu kabul ederler. Çat??mac? yakla??ma sahip olan sosyologlar, toplumu olu?turan parçalar?n/kurumlar?n nas?l uyum içinde çal??t?klar? üzerinde de?il, toplumsal yap?y? olu?turan parçalar?n nas?l e?itsizlik ve çat??ma hali yaratmas?n?n üzerinde dururlar. Yap?sal i?levselciler, yap?y? olu?turan parçalar?n uyumlu i?leyi?i üzerinde dururlarken, çat??mac? yakla??ma sahip olanlar ise parça ve yap? uyumsuzlu?unun yaratt??? durumu göz önüne al?rlar. Çat??mac? yakla??m teorisine sahip olanlara göre din, aile, e?itim vb. üstyap? kurumlar?; toplum üzerinde egemenlik kurmak isteyen birey ve gruplar?n/s?n?flar?n gücünü me?rula?t?ran araçlard?r.

Yap?sal ??levselcilik, 1960’lardan sonra etkisini kaybetmi?, yerine Marxist görü?lerden etkilenen ama onu farkl? ?ekillerde yorumlayan çat??mac? yakla??mlara b?rakm??t?r. Klasik Marxist yakla??mda, altyap?/ekonomi belirleyici iken, çat??mac? yakla??ma sahip olan baz? dü?ünürler üstyap?n?n da belirleyici olabilece?ini savunmu?lard?r. “Simmel’in teorileri ve kavramlar? üzerinde ?ekillenen çat??ma sosyolojisi içerisinde toplumsal de?i?imi aç?klamada Ralf Dahrendorf’un diyalektik yakla??m?, Lewis Coser’in çat??man?n i?levi yakla??m? ve Randall Collins’in al??veri?çi çat??ma yakla??m? öne ç?kmaktad?r (Sunar, 2017: 128)”.

Lewis Coser (1913-2003), yap?sal i?levselci kuram?n, toplumsal çat??may? ihmal etmesini ele?tirmi? ve bir bak?ma Yap?sal ??levselcilikle çat??mac? kuram? birle?tirmeye çal??an bir dü?ünür olmu?tur. Simmel’den etkilenmi?tir. Çat??may?, bireylerin sahip olduklar? nefret, k?skançl?k, istek ve özlemler gibi duygular?ndan hareketle aç?klamaya çal??m??t?r. Ona göre grup içi ve gruplararas? olmak üzere çat??ma tipleri bulunmaktad?r. Coser çat??ma kuram? içinde ele al?nmakla birlikte, çal??malar?, i?levselcili?e oldukça ba??ml? özellikler gösterir. Coser, yap?sal ??levselcilik taraf?ndan ihmal edilen çat??man?n, yap?sal i?levselci bak?? aç?s?ndan olumlu i?levlerinin analiz edilmesini sa?layarak, bir anlamda bu yakla??m?n eksik kalan k?sm?n? tamamlamaya çal??m??t?r.

Coser, bir toplumda gerçekçi olan ve olmayan çat??malar?n varl???ndan söz eder ve bu çat??ma türlerini ?öyle aç?klar: Gerçekçi çat??malarda, ki?ilerin tepkisi, belirli taleplerinin ve kazan?mlar?n?n engellenmesine yol açan nesnenin kendisine yöneliktir. Örnek: yap?lmas? gereken ücret art??lar?n? yapmayan i?verene kar?? greve gitmek. Gerçekçi olmayan çat??malarda ise, ki?iler tepkilerini gerilime yol açan gerçek kayna?a de?il de onun yerine ba?ka bir kayna?a kayd?rmalar?d?r. Örnek: bir ülkede ya?ayanlar?n ekonomik kriz sonucu olu?an i?sizli?in nedeni olarak o ülkede ya?ayan göçmenlerin varl???na ba?lamalar?” (Su?ur, 2017: 71).

Coser’a göre sorunun kayna??na yönelik olan gerçekçi çat??malar yararl?d?r ve toplumsal de?i?meye olumlu katk?lar yapar. Çat??may? bast?rmayan toplumlarda, toplumsal i?lev ve süreçlere yönelen çat??malar, toplumsal yap?n?n de?i?iminde olumlu bir rol oynayacakt?r.

Coser’in Sosyolojik Yakla??m?n?n Türkiye’ye Uygulanmas?

Coser, sorunun kayna??na yönelik gerçekçi yakla??m ve de?erlendirmelerin, de?i?im üzerinde önemli rol oynad???n? belirtmektedir. Toplumsal ya?amda, olumsuzlu?a etki eden temel çeli?kiler yerine tali derecede sorunlar üzerine odaklanmak; olumsuzlu?a yol açan temel sonunun varl???n? görmezden gelmek ve olumsuzlu?un devam etmesine neden olmak ve de?i?imi engellemektir bir bak?ma.

Coser ne diyor: “bir ülkede ya?ayanlar?n ekonomik kriz sonucu olu?an i?sizli?in nedeni olarak o ülkede ya?ayan göçmenlerin varl???na ba?lamalar?” ekonomik krizin as?l nedeninin ba?ka yerde ve tali olan bir sorunda aranmas?d?r.

Bir ülkede ekonomik kriz varsa, bunun nedeni üretim yap?lmamas?, fabrikalar?n kapat?lmas? ve ithalata dayal? bir ekonomik modelin uygulanmas?d?r. Ekonomik krizin nedeni, ekonomi biliminin kurallar?ndan uzak olarak yönetilmeye çal???lmas?; iktisat biliminin kurallar?ndan habersiz insanlar?n ekonomiyi yönetmeye çal??mas?d?r.

Türkiye’de AKP iktidar?n?n elinde yönetilemeyen bir ekonomi var ve bu iktidar?n yaratt??? ve her geçen gün derinle?en ekonomik kriz ya?an?yor. Bu ekonomik krizin nedeni ne Afganl? ne Suriyeli mültecilerdir. Elbette banlar?n ekonomiye olan bir yükleri var ama ya?an?lan ekonomik krizin as?l nedeni onlar de?ildir. Krizin as?l nedeni üretim yap?lmamas?, rant ekonomisine önem verilmesi, iktisat biliminin kurallar?na uygun davran?lmamas?d?r.

Coser’in örne?i Günümüz Türkiye’sine çok uygun dü?üyor. Sokak röportajlar?nda baz? vatanda?lar, bunlardan epey var, ülkenin içinde bulundu?u kötü durumdan muhalefeti ve K?l?çdaro?lu’nu sorumlu tutuyor. Bir yanda Ülkeyi 2002’den bu yana 21 y?ld?r yöneten bir AKP iktidar? ve lideri Cumhurba?kan? Erdo?an var. Di?er yanda ise 22 y?ld?r hep muhalefette olan bir CHP ve lideri K?l?çdaro?lu var.

Kim iktidarsa; ekonominin kötü gidi?inden, yoksulluktan, adaletsizlikten, hukuksuzluktan, yap?lan zamlardan, akaryak?t fiyatlar?n?n yüksekli?inden, e?itimdeki sorunlardan, sa?l?ktaki sorunlardan, hayat pahal?l???ndan, geçim s?k?nt?lar?ndan, intiharlardan, kad?n cinayetlerinden vb. durumlardan iktidar sorumludur. ?ktidar?n yönetememe hatalar?n?n sorumlulu?u muhalefete yüklenemez. Ülkede ya?an?lan sorunlar?n kayna?? olarak iktidar görülmedi?i ve bu sorunlar?n sorumlusun muhalefet olarak görülmesi, Türkiye’ye özgü bir durum ve bunun için de iktidar de?i?imi de bir türlü gerçekle?emiyor.

Türkiye’deki bir k?s?m insanlar, ülkedeki sorunlar?n ve ekonomik krizin sebebinin 22 y?ll?k bu iktidar oldu?unu anlad???nda ve siyasi tercihini ona göre yapt???nda, siyasi iklim ve toplumsal yönetim ?ekli de?i?ecektir. De?i?im, sorunun as?l kayna??n?n tespit edilmesi ve soruna neden olan yap? ve anlay??lar?n de?i?tirilmesiyle de?i?im gerçekle?ecektir.

Kaynakça:

Su?ur, S. (2017) Modern Sosyoloji Tarihi içinde 3. Bölüm, Eski?ehir: Anadolu Üniversitesi Yay?n?: 3666