Hüseyin A. Kundurac?o?lu

(Foto?raf Aç?klamas?: Soldan itibaren: L. Franko - ortada Marcel Franko - en sa?da Gad Franko. Foto?raf: Dr. Siren BORA ar?ivi )

 “Hoca’ya...”

Bilenler bilir, ya?am?m?n bir döneminde tüp bayili?i yapt?m. Tüp bayili?i servise dayal? bir meslektir. Birçok bölgede oldu?u gibi Milas’ta da tüpü aboneye daha h?zl? ula?t?rabilmek için ta??ma arac? olarak mobiletler kullan?l?r.

Y?llar önce; bir süre önce ya?am?n? yitirmi? olan bir emekli ö?retmenin e?i tüp istedi. Mobiletin selesindeki tüpü Hay?tl? mahallesindeki eski Milas evlerinden birinde oturan ö?retmenin evine götürdüm..

Havan?n ha ya?d? ha ya?acak oldu?u bir gündü. Eve tüp servisini yapt?ktan sonra sokak kap?s?n? kapad?m. Tam o s?rada sokak kap?s?n?n önündeki çöp tenekesi dikkatimi çekti. Çünkü çöp tenekesinin içi ve kenar? kitap doluydu.. Yakla??k 30 kadar olan kitaplar?n kapaklar?ndan eski tarihli okunmu? kitaplar oldu?u anla??l?yordu. Tahmin edilece?i üzere, biraz önce tüp takt???m evdeki emekli ö?retmene aitti kitaplar…

San?r?m ö?retmenin e?i, e?inin ölümünden sonra kitaplar?n kendi i?ine yaramayaca??n? dü?ünmü?tü. Ya da o kitaplar? her gördü?ünde, ak?amlar? sedirin üzerinde kitap okuyan e?ini an?ms?yor ve duygulan?yordu...

Gerekçe ne olursa olsun, kitaplar çöp tenekesindeydi ve ben onlar? orada b?rakamazd?m.

Kitaplar?n bir k?sm? TÖS, yani ‘Türkiye Ö?retmenler Sendikas?’ yay?nlar?yd?.. Tarihler ise 1960 - 1970’leri gösteriyordu...

30 kadar kitab? mobiletle ta??mak kolay i? de?ildi. Üstelik ya?murun da dü?meye ba?lad??? o anda…

Ama ben götürdüm…

Yönümü i?yerime de?il E?itim-Sen Milas Temsilcili?ine do?ru çevirdim..

Çünkü ‘Hoca’n?n Türkiye Ö?retmenler Sendikas? yay?nlar?ndan olan kitaplar?n?n, sendikan?n daha çok i?ine yarayaca??n? ve ar?ivin E?itim-Sen’de olmas?n?n do?ru olaca??n? dü?ünmü?tüm… Dükkân?ma dönerken ya?mur h?zlanm??t?. Ama kitaplar? sendikaya teslim etmekle iyi bir i? ç?kard???m? dü?ünmenin keyfiyle ya?mur umurumda bile de?ildi..

Aradan geçen y?llarda, yolum sendika binas?na dü?tü?ünde gözlerim merakla ‘Hoca’n?n o kitaplar?n? arad?. Ama yoktular. Galiba benim o gün ta??maya ü?enmedi?im kitaplar? ilgili arkada? -her kimse- korumaya ü?enmi?ti.

Aç?kças? hâlâ içimin s?zlad??? bir konudur bu. Neyse..

O gün bende kalan 5-10 kitap kitapl???mdaki yerini ald?..

O kitaplardan biri, bugün bu yaz?y? yazmama olanak tan?yor.

Üzeri siyah harflerle bas?lm??, k?rm?z?ms? renkte kapa?a sahip olan dergi büyüklü?ündeki kitap 1932 tarihliydi..

ÇÖP TENEKES?NDEN ÇIKAN K?TAPLAR

Kitab?n/derginin ismi “Hukuk Bilgileri Mecmuas?” idi… Bu ismin hemen alt?nda da yazar?n?n ad? yaz?yordu: Milasl? Gad Franko.

Daha önce ismini hiç duymad???m Milasl? Gad Franko ile çöp tenekesinden ç?kan ‘Hoca’n?n kitaplar? sayesinde tan??m??t?m..

?sminden Gad Franko’nun bir dönem Milas’ta ya?ayan Yahudi yurtta?lar?m?zdan biri oldu?u ç?karsamas?nda bulunmu?tum.. ?lerleyen y?llarda bu tahminimin do?ru oldu?unu ö?renecektim.. Milasl? Gad Franko’nun, Hukuk Bilgileri Mecmuas?’n?n vefat eden emekli hocan?n kütüphanesinde bulunu? nedeni; hukuksal bir gereksinimden mi yoksa bir ?ekildeki kom?uluk ili?kisinden mi ya da raslant? sonucu mudur bilemiyorum. Ama bildi?im bir ?ey var ki, o da hocan?n sayesinde Milasl? Gad Franko ile tan??m?? olmam.

?zmir, ?stanbul gibi büyük kentlere gitti?imde en büyük e?lencemin sahaf sahaf dola?mak oldu?u gözönüne al?n?rsa e?er, bu e?lencelerimde Milasl? Gad Franko ile kar??la?malar?m?n ço?ald??? tahmin edilebilir..

Çünkü hukuk mecmuas?n?n y?llarca ayl?k yay?nlanm?? olmas? çok say?da mecmuan?n varl??? anlam?na geliyordu ve bu nedenle ben onlarla hemen hemen her sahafta kar??la?maya ba?lam??t?m.

1925’li y?llarda Osmanl?ca bas?lan mecmua, 1930’lu y?llardan sonra Türkçe yay?nlanm??.

Sonraki y?llarda, Milas’?n bir dönemini aktaran bütün yay?nlarda hem?ehrim Gad Franco’yu arar oldum... Kar??la?t?m da…

M?LAS K?TAPLARI

Bunlardan ilki Doç. Dr. Melek Çolak’?n 2003 y?l?nda yay?nlanan “Milas Yahudileri” adl? kitab?n “Milas Yahudi Cemaatinin Yeti?tirdi?i Seçkin Ki?iler” bölümündeydi..

Nevzat Ça?lar Tüfekçi’nin 2005 y?l?nda yay?nlanan “Milas, Kentimiz; Sevdam?z ve Hüznümüz Bizim” adl? kitab?n?n Milasl? Ünlüler bölümünde de kar??ma ç?kt? Gad Franko…

Ama bu iki de?erli kitaptan sadece “Milasl? Gad Franko kimdir?” sorusuna yan?t alabiliyordum...

Milasl? Gad Franko’nun ya?am?n?n “öteki” yan? 2006 y?l?nda Birgün gazetesinde usta gazeteci Naz?m Alpman’?n kö?esinde kar??ma ç?kacakt?…

Naz?m Alpman, “Ba?vekil” ba?l?kl? yaz?s?nda Milasl? Gad Franko’dan söz ediyordu... Kaynakça olarak da o y?l, yani 2006’da yay?nlanan Gürkan Hac?r’?n “Efe Ba?vekil - ?ükrü Saraco?lu’nun Roman?” kitab?n? gösteriyordu..

Eh, haliyle de Gürkan Hac?r’?n Efe Ba?vekil kitab?n? okumak benim için kaç?n?lmazd?.

Kitap, bir dönemin Ba?bakan? ?ükrü Saraco?lu’nun ya?am öyküsünün nehir roman tarz?nda aktard?ld??? bir kitap… Bir solukta okunuyor.

Gürkan Hac?r’?n titiz çal??mas?, Türkiye tarihinin bir döneminin perde arkas?n? önümüze seriyor... Ak?c? dille kaleme al?nan kitapta, adeta ?ükrü Saraco?lu ile birlikte, Çak?rcal? Mehmet Efe’den Kurtulu? Sava??’na, ilk meclisten Atatürk’ün sofralar?na, Fenerbahçe’den 2. Dünya Sava?? y?llar?na kadar uzan?yorsunuz...

Ama konumuz bu de?il elbette…

Milasl? Gad Franko’nun ya?am öyküsünde ta?lar yerine oturmu?tu art?k…

Gad Franko, 1881 y?l?nda Milas’ta dünyaya gelir. Evin en büyük çocu?udur... Babas? sonralar? Çanakkale’de, Çanakkale Hahamba?? olarak görev yapar. Gad Franko, Milas’ta ba?layan e?itimine Rodos’ta devam etmi?tir.. Rodos Türk Koleji’ndeki e?itiminden sonra, Milas’a dönmü?. Milas’taki Musevi Mektebi’ni yönetmi?tir. 1902 y?l?nda ?zmir’e yerle?en Gad Franko, hukuk e?itimi almaya ba?lam??..

GAZETEC? GAD FRANKO

Milasl? Gad Franko, ?zmir’de “Ahenk” ve “Hikmet” isimli Türk gazetelerinde yaz?lar yay?nlarm??.. Bir süre “El Nuvelista” gazetesinin yöneticili?ini yapm??..

?zmir’de bulundu?u sürece sosyal ya?am? üst düzeyde olan Milasl? Gad Franko, ?zmir Sultani’de yani ?imdiki ad?yla ‘lise’de Frans?zca ö?retmenli?i yapm??… Gad Franko, bu Frans?zca ö?retmenli?ine bir süre sultani de devam etmi?.. Ö?rencilerinden yakla??k 6-7 ya? büyük olan Frans?zca ö?retmeni Gad Franko, Sultani ö?rencileri taraf?ndan çok sevilmi?.. Bu sevgi Gad Franko’nun sadece sempatik davran??lar? ve sosyal konumundan kaynaklanm?yor..

?lginç ve farkl? dü?üncelerini ö?rencileriyle payla?maktan çekinmeyen genç Frans?zca ö?retmeni, isminin de “Milasl? Gad Franko” olarak söylenmesinden büyük keyif al?yordu..

1900’lü y?llar?n ba??nda sanc?l? y?llar ya?ayan Osmanl?’n?n ?zmir’inde, Sultani’de ders veren “Osmanl?’n?n birli?i ve Türk nüfusunun etkinli?ini” savunan Milasl? Gad Franko ö?rencilerine ?unlar? söylüyordu; “Osmanl?’y? kuran ve yüzy?llar önce Musevilere kucak açan millet Osmanl?lar ama özellikle de Türklerdir. Ve yap?lan bu büyük iyilik unutulmamal?d?r.. Bu topraklarda ay?rt edilmeden ya??yorlarsa bu topraklar?n as?l sahiplerine de sayg? gösterilmelidir.”

Elbette bu dü?ünceleri Rum ve Ermeni cemaatlerine ho? gelmese de, Milasl? Gad Franko ya?am? boyunca bu dü?üncesini savunacakt?… Ama bu dü?üncelerinden dolay? Türk ö?rencileri taraf?ndan çok seviliyordu..

Kendisi az?nl?k olmas?na kar??n, ço?unluk haklar?n? savunuyordu..

?zmir Sultanisi’nde, Osmanl? milliyetçili?i, yirmili ya?lardaki bir Musevi sayesinde genç Osmanl? ö?rencilerine ö?retiliyordu…

?zmir Sultanisi’nde ö?rencilerin favori ö?retmeni, sosyal ki?ili?i, sempatik tav?rlar? ve bu dü?üncelerinden dolay? Milasl? Gad Franko’ydu…

Frans?zca ö?retmenine sayg? ve sevgi besleyen, onu gördü?ünde önünü iliklemek için çaba sarf eden ö?rencilerden biri de Ödemi?li Saraç Mehmet’in o?lu ?ükrü’dür..

Yani y?llar sonra Türkiye’nin ba?bakanl???n? yapacak olan ?ükrü Saraco?lu’dur..

?zmir Sultani’deki Frans?zca ö?retmenli?inden önce, Hamidiye Musevi Mektebi’nde Türkçe ve Frans?zca ö?retmenli?i yapan Milasl? Gad Franko, sonraki y?llarda ?stanbul’a yerle?ir..

?stanbul Hukuk Fakültesi’ni bitiren Franko, doktoras?n? haz?rlay?p Paris’te Hukuk Fakültesi’nde savunmas?n? ba?ar?yla gerçekle?tirir ve Hukuk Doktoru olur..

Hukuki Bilgiler Mecmuas?’n? 13 y?l yay?nlayan Gad Franko “Kanun-u Medeni Rehberi” ve “Paran?n ?stikrar?” kitaplar?n? yay?nlar..

AVUKAT GAD FRANKO

Art?k Milasl? Gad Franko Türkiye’nin en iyi avukat?d?r…

Ama tarihler 1940’l? y?llar? gösterdi?inde, Gad Franko’nun ya?am?nda de?i?meler olacakt?r. 2. Dünya Sava?? y?llar?nda hükümet, sava? y?llar?n?n ekonomik s?k?nt?lar?n? a?mak için 11 Kas?m 1942 tarihinde ald??? kararla yeni vergi düzenlemeleri ç?kar?r..

Varl?k Vergisi ad?n? ta??yan bu düzenleme, tamamen etnik ayr?mc?l??? ta??maktad?r.. Art?k “ulusal sermayeyi” olu?turmak için ç?kar?ld??? belli olan Varl?k Vergisi, az?nl?klara ya?am hakk? tan?m?yordu..

Az?nl?klara ç?kar?lan yüksek oranl? Varl?k Vergisi Kanunu’nda, vergiyi ödemeyen az?nl?k yurtta?lar?n A?kale çal??ma kamplar?na gönderileceklerinin belirtildi?i bir madde de vard? ..

5 A?ustos 1942’de Ba?bakan, Meclis kürsüsünden hükümet program?n? aç?klarken ?öyle diyordu; “Biz Türküz, Türkçüyüz ve daima Türkçü olarak kalaca??z.”

Ba?bakan gazetelere verdi?i demeçlerde “Kanunun hassasiyetle uygulanaca??n?, bugüne kadar sava? ortam?n?n nimetlerinden ve bu memleketin misafirperverli?inden faydalanarak halk?n s?rt?ndan rahat bir hayat sürenlerin tüm ?iddetiyle cezaland?r?laca??n? …” gibi sözlerle hem varl?k vergisini savunuyor hem de ‘cezaland?rmak’tan söz ederek hukukun bitti?ini göstermi? oluyordu..

Dönemin ba?bakan?n?n ismi; ?ükrü Saraco?lu’dur. 1900’lü y?llar?n ba??nda ?zmir Sultani’de Milasl? Gad Franko’nun ö?rencisi olan Ödemi?li Saraç Mehmet’in o?lu ?ükrü…

Bir az?nl?k olmas?n?n yan?s?ra bir de hukukçu olan Milasl? Gad Franko, kanunu etnik ayr?mc?l?k yapmas?ndan dolay? ele?tirir.. Bu yasan?n ba?tan sona hukuksuz oldu?unu ve devletin vatanda?lar aras?nda ayr?mc?l?k yapt???n? savunur.. Ve dü?üncelerini her yerde söyler..

VARLIK VERG?S? VE A?KALE’YE G?D??

Ancak kendisine ç?kar?lan 375 bin liral?k varl?k vergisini engelleyemez..

Milasl? Gad Franko, kendisine ç?kar?lan vergiyi ödemek için Vaniköy’deki arsas?n? satar, ?i?li’de oturdu?u evin bütün e?yalar?n? satar, Galata’da sahip oldu?u Bahtiyar Han’? ipotek ettirip 100 bin lira denkle?tirip maliye’ye yat?r?r.. Ancak yine de vergiyi kar??layamaz.. Galata’daki Bahtiyar Han’? satmay?p ipoteke vermesinin nedeni Varl?k Vergisi Kanunu’nun 12. maddesinde belirtilen ‘mükelleflerin 15 gün içinde vergiyi yat?rmalar?’ ko?uludur…

Ve bu 15 gün içinde Bahtiyar Han’? satamaz.. Art?k, Milasl? Gad Franko’ya da vergiyi ödeyemeyen di?er az?nl?k yurtta?larla birlikte A?kale yolu gözükür… Devletin, vergisini ödemeyen yurtta?lara verdi?i ceza budur çünkü…

A?kale’de yani Kop Da?? eteklerindeki çal??ma kamplar?nda ta? k?rmak ve kar küremek..

Milasl? Gad Franko k?rg?nd?r…

1943 y?l?n?n Ocak ay?nda Haydarpa?a Gar?’ndan A?kale’ye gidecek olan trenin içindeki 32 ki?ilik ilk kafilede Milasl? Gad Franko da bulunmaktad?r..

Trendeki duyguyu ve Gad Franko’nun “Milas”a verdi?i önemi çok iyi yans?tt???ndan dolay? Gürkan Hac?r’?n “Efe Ba?vekil - ?ükrü Saraco?lu’nun Roman?” isimli kitab?ndan birkaç paragraf? sizlerle payla?mak isterim;

“... Elindeki kocaman ç?k?n? yere b?rakt?.

Moda’daki toplama yerinden beraber getirildi?i arkada?lar?n?n biraz ötesinde duruyordu. B?çaktan, usturadan beter bir so?uk vard?. ?stasyonun mermer zeminini ???l ???l parlat?yordu. Sanki ilk defa geliyormu? gibi ?a?k?nca sa??na soluna bak?n?p, ?apkas?n? kulaklar?n?n üstüne do?ru çekti. Trene binene kadar sigara yakmaya niyetlendi ama sonra vazgeçti. So?uktan kama?an ellerini eldivenlerin üzerinden hohlayarak nefesiyle ?s?tmaya çal??t?.

AZIK ÇIKINI

Apar topar haz?rlanm?? zavall? ç?k?n?na bakt?. Neler koymu?tu içine kar?s?. Üç be? çama??r, iki kazak bir pantolon… Hele ‘yan?na gömlek kravat koyay?m m??’ demesi… ?çinden ac? ac? güldü. Bir küçük yast?k her zaman gerekir. En kal?n ayakkab?lar?n? zaten aya??na giymi?ti.

Halen içinde bir umut vard?. Halen bir son dakika haberi gelebilirdi. Sadece o de?il, kafiledeki tüm arkada?lar?n?n içinde bu umut vard?. Bu bir ?akayd? diyeceklerdi, bu bir ?aka. Hadi evlerinize dönün!

Kimsenin inanmak istemedi?i kötü bir ?aka!

Kafile sorumlusu Emin Kalafat’?n “Hadi beyler trene!” sözü so?uktan beter kesti yüre?ini. Çaresiz ç?k?n?n? omuzlad?. Kimse kimseyle konu?muyordu. Büyük bir hayal k?r?kl???, ?a?k?nl?k ve korku vard? içlerinde.

Kendine kompart?man ararken kondüktörle burun buruna geldi.

- Biletin beyim.

Ters ters surat?na bakt?. Kompart?mana girerken küfreder gibi cevap verdi:

- Ne bileti!

Kondüktör ?a??rm??t? ama ses etmedi.

Elindeki ç?k?n? yere f?rlatt?. Pencere kenar?na oturdu. Çaresiz ve yorgun gözlerle d??ar?y? seyrediyordu. Gözya?? dökenler, sar?l?p ayr?lmak istemeyenler, son bir kez daha çantalar? yoklay?p içine bir ?eyler t?k??t?rmaya çal??an kad?nlar.

O, kimse gelsin istememi?ti. Kafilenin en ya?l?s? olarak dü?tü?ü bu duruma kimsenin tan?k olmas?na içi elvermemi?ti. ‘Haz?rlars?n bohçam? çeker giderim’ demi?ti kar?s?na. Çocuklar?na bile son kez öpüp sar?lmadan gidiyordu.

Avukat ?ekip girdi kompart?mandan içeri.

- Eveeeet bakal?m Milasl?! A?kale’yi de görmek varm?? kaderimizde, diyerek elindeki bavulu ortaya b?rakt?.

Di?er elindeki küçük çantay? da bagaj raf?na yerle?tirdi. Milasl?’n?n kar??s?ndaki koltu?a oturup derin bir soluk ald?ktan sonra yolculuklar?na ev sahipli?i yapacak kompart?man? ?öyle bir inceledi. Sonra iç geçirip laf att?.

- Bak senin ?u muhterem talebenin i?ine! Görüyor musun ba??m?za neler açt?. Olmaz dedik, yapamazlar dedik, son dakika vazgeçerler dedik ama bak koyulduk yola gidiyoruz i?te!

- Ba?lama gene ?ekip, diye kestirdi Milasl?.

?ekip kollar?n? ovu?turup ?s?nmaya çal??t?.

- Uuuf ne so?ukmu? içerisi yahu! Ben s?cak olur dedim ama…

Baksana, diyerek ?ekip’e donmu? borular? i?aret etti. ?ekip yine de teselli arar gibi m?r?ldand?:

ME?HUR M?LASLI AVUKAT

- Herhalde hareket edince ?s?n?r!

Tren kalkmak üzereydi. Kafile sorumlusu Emin Kalafat son kez kompart?manlar? kontrol ediyordu. Elindeki listeye bak?p kafas?n? içeri uzatt?.

- Avukat ?ekip Adut ve Gad Franko de?il mi?

?ekip düzeltti:

- Evet do?rudur ama sadece Franko de?il, Milasl? Gad Franko.

- Tamam tamam. Me?hur Milasl? avukat Gad Franko.

- Evet ya me?hur Milasl? avukat!”

Ve A?kale treni Haydarpa?a Gar?’ndan kalkm??t?r.. Trenin içinde, Varl?k Vergisi’nin yarat?c?s? Ba?bakan ?ükrü Saraco?lu’nun ö?rencili?inde elini öptü?ü 62 ya??ndaki ö?retmeni Milasl? Gad Franko da vard?r.

Trenin içinde ayr?ca Tasvir Gazetesi’nden deneyimli gazeteci Feridun Kandemir de bulunmaktad?r. Varl?k Vergisi ma?durlar?n? ta??yan trende gazeteci Feridun Kandemir’in bulunu? amac?, trendeki izlenimlerini, trendeki söyle?ilerini Tasvir Gazetesi’nde gün gün yay?nlamakt?r..

Yay?nlar da…

Gazeteci Kandemir kompart?man olarak Milasl? Gad Franko’nun kompart?man?n? tercih eder..

Çünkü Ba?bakan ?ükrü Saraco?lu’nun ö?retmeni Milasl? Gad Franko’nun dü?üncelerini merak ediyordur…

Gad Franko’nun sözleri k?rg?nd?r…

“Bizlere bunu lay?k gören devlet daha neler yapar kimbilir? Oysa biz neler istedik devlet için. Türklü?ü, Türkçülü?ü hâkim k?lmak için ne mücadeleler verdik. ‘Vatanda? Türkçe konu?’ kampanyalar?na var?ncaya kadar. Vergi verdik, askere gittik. Buray? yurt belledik namus sayd?k, daha ne verece?iz? Can?m?z? istiyorlarsa onun da kolay? var. Ass?nlar bizi! Yok bizi tümden göndermek istiyorlarsa a?layarak da olsa çeker gideriz. Kalbimize gömeriz yurt a?k?m?z?. Ama böyle gururumuzla oynamak, suçlu gibi trenlere doldurup koyun gibi da?lara göndermek!… A?r?ma giden bu, ?ekip! Bu mudur devletin bizde kalan alaca??! K?ral?m ta?lar?, küreyelim karlar? kurtulacaksa devletimiz, onu da yapal?m!”

Tasvir Gazetesi’nde yay?nlanan yaz?lar, ?ükrü Saraco?lu hükümetini rahats?z eder.. Ba?bakan ?ükrü Saraco?lu’nun iste?i üzerine, gazete Feridun Kandemir’i geri çeker..

Milasl? Gad Franko, gazeteci Feridun Kandemir ile vedala??rken Ba?bakan ?ükrü Saraco?lu’na ?u sözlerini iletmesini rica eder..

DEVLET VATANDA?INDAN OLMAYAN ?EY? ?STEYEMEZ

“Bak?n?z Feridun Bey… E?er Saraco?lu’nu görürseniz ?u mesaj?m? lütfen iletiniz.. Bir devlet vatanda??n?n her ?eyini isteyebilir. Hatta can?n? bile isteyebilir. Ama olmayan ?eyi isteyemez!.. Lütfen bu sözümü ona duyurunuz..”

Gazeteci Kandemir, Gad Franko’nun sözlerini Ba?bakan’a iletebilmek için 3 kez randevu talebinde bulunur.. Ancak Ba?bakan ?ükrü Saraco?lu randevu vermez..

A?kale’de zor günler bekler Gad Franko’yu..

Ta? k?rman?n, kar küremenin yan?s?ra ünlü hukukçu, çal??ma kamp?nda ihtiyac? olanlar?n dilekçelerini yazarak, yani arzuhalcilik yaparak 25 kuru? almak zorunda kal?r…

Sürgün biter… Ama bu kez ?stanbul’da zor günler beklemektedir A?kale yolcular?n?… En büyük zorlu?u da Milasl? Gad Franko çekecektir…

Her ?eyden önce onuru k?r?lm??t?r.. Ticari itibar?n? kaybetmi?, ekonomik s?k?nt? içine girmi?tir..

Galata’daki ünlü Bahtiyar Han’? satm?? olmas?na kar??n borçlar?n? ödeyemez.. Alacakl?lar? ?stanbul Barosu’na ?ikayet eder.. Ancak ?stanbul Barosu, Gad Franko’dan yana tav?r alarak cezai bir durum olmad???n? söyler.. Bütün gayrimenkullerini satmas?na kar??n alacakl?lardan kurtulamaz…

Bir alacakl?s?na yazd??? mektupta ?öyle yazar Milasl? Gad Franko;

“Alacakl?lar?m?n hiçbirinin bana borçlar?m? hat?rlatmas?na lüzum yoktur. Gece ve gündüz dü?ünüyorum ancak maalesef i?lerim umut etti?im ?ekilde geli?miyor. Varl?k Vergisi zaman?nda en az 150 bin sterlin tutar?ndaki servetimi kaybetmekle kalmad?m, borçland?m da…”

Eski gösteri?li günlerinden uzakla??r, dostlar?n? kaybeder.. Eskiden hergün gitti?i, müdavimi oldu?u Büyük Kulüp’e arada bir gitmeye ba?lar... Milasl? Gad Franko bir gün Büyük Kulüp’te yemek yerken Ba?bakan ?ükrü Saraco?lu gelir... Kulüpte canlanma olur.. Herkes aya?a kalkar, sayg? gösterisinde bulunur. Dipteki masalardan birinde oturan Gad Franko hiç istifini bozmadan yeme?ini yemeye devam eder..

Bu durum görevlilerin gözünden kaçmaz..

“Mösyö Franko, Ba?bakan geldi görmediniz mi?” diye uyar?rlar.

Franko’dan gelen “gördüm” yan?t? üzerine “o halde neden aya?a kalkmad?n?z?” diye üsteler görevliler..

Milasl? Gad Franko’nun “h?rs, öfke ve tüm birikmi? kiniyle” verdi?i yan?t çok nettir:

“Böyle icap etti…”

...

Milasl? Gad Franko 12 A?ustos 1954 tarihinde 73 ya??nda ?stanbul’da ölür..

Cenazesi Neve ?alom Sinegogu’nda düzenlenen tören sonras? Arnavutköy Musevi Mezarl???’na defnedilir..

Yani Milasl? Gad Franko vatan?nda yatmaktad?r...

...

Bu yaz?ya gelince; Milas’?n renkli geçmi?inin yerel bas?nda s?kça yerald??? bugünlerde, Milasl? olman?n keyfini isminde ta??mak için büyük özen gösteren hem?erimiz “Milasl? Gad Franko” ile tan??man?z? istedim.