Mehmet Erdal / DATÇA

    Datça'da bir litre sütün fiyat?n?n 7 TL'ye ç?kar?laca?? günlerde de söyle?i yapmak için gitti?im K?l?nço?lu ailesinin Çingilli Kuyu mevkiindeki tarlalar?na vard?m; Ay?e ve e?i Ayd?n K?l?nço?lu, boylar?n? a?an enginarlar?n içinde enginar kesimi yaparken görülmüyorlard?.

     Ayd?n K?l?nço?lu, Datça Belediyesinden emekli olmu?; Ay?e K?l?nço?lu'nun hiç bir sosyal güvencesi yokmu?. Aile, Ay?e-Ayd?n K?l?nço?lu, iki k?zlar?, Ayd?n beyin a?abeyi Musa K?l?nço?lu ve K?zlan'?n en ya?l? ki?isi oldu?unu söyledikleri, 99 ya??ndaki Ay?e K?l?nço?lu'dan olu?uyormu?.

     Akl?mda “Neden 2,5 TL?” sorusu ile yanlar?na yakla?t?m; önümde göz alabildi?ine uzanan enginarlar... ?a??rd?m ve sordum; Neden kald?, bu enginarlar?

     Bir dokun, bin ah i?it, denir ya, öyle; anlatmaya ba?lad?lar:

     Geçen hafta, belki 700 adat enginar ç?karm??lar pazara; hepsi sat?lm??. Kampanya oldu?u için, diyor Ayd?n bey. Bir önceki hafta, enginar?n tanesini 5 TL'ye sat??a ç?karm??lar; satamam??lar. Ayd?n bey, geçti?imiz Çar?amba günü, Özbel pazar yerinde, baz? mü?terilerin, 2 TL olmaz m?, diye sordu?unu, söylüyor. Abla, demi?, o soruyu soran mü?teriye, bu fiyata bir bardak çay bile içemezsin. ?kisi de, enginar?n tanesinin 5 TL olmas?n?n pahal? bulunmas?n?, 2,5 TL'ye bile m?zm?zlan?lmas?n?, anlayamad?klar?n?, söylüyorlar. Mü?teri, bu enginar?n hiç bir masraf yap?lmadan, gidip do?adan toplan?ld???n? ve getirilip pazarda sat?ld???n? m? dü?ünüyor, diye soruyorum.

     Gördü?üm enginar tarlas?, geçen y?l ekilmi?. Enginar, her y?l de?il, 2-3 y?lda bir ekilirmi?. Her ekimde yer de?i?ikli?i yap?l?rm??. Ama her y?l aralar? sürülür, biçilir, damlama sistemiyle sulan?r ve gübrelenirmi?. 2-3 y?lda bir ekim yap?l?rken, yerdeki enginar so?an? yerden ç?kar?l?r, filizlenecek yerler, t?pk? patates ekiminde oldu?u gibi kesilir ve tarlaya onlar ekilirmi?.

     Masrafl? bir i? bu, diyorlar. ?u an enginar ekilen yer icarm?? ve bu y?l bir dönümün icar bedeli 1000 TL'nin üzerindeymi?. Tarlan?n sahibi Milli E?itimmi?. Anlatt?klar?na göre, buras?, asl?nda K?zla köyününmü?; y?llar önce, devlet, buras?n?, ö?retmenlere tahsis etmi?; ö?retmenler, buras?n?n gelirini kullan?yorlarm??. Sonra Milli E?itime geçmi?. 25 y?l kadar önce, buray? kiralad?klar?nda, buras? a?açl?k bir yermi?. A?açlar? temizlemi?ler, kullan?labilir bir tar?m alan?na dönü?türmü?ler. Burada su yokmu?; artezyen kazd?r?lmak istense elektrik yokmu?. O nedenle, buras?n?, kendileri d???nda icara tutan yokmu?.

     Bir kökte kaç kelle oldu?unu ve dolay?s? ile bir dönümdeki üretimi, soruyorum. Ay?e K?l?nço?lu, en yak?n?ndaki bir kökün üzerindeki ba?lar? say?yor; 10, diyor. Ayd?n bey, ortalama 5 ba? diyerek, düzeltme yap?yor. Ama bir dönümdekini bilemiyorlarm??.

     Pazarda 2,5 TL'ye sat?lan bir ba? enginar?n maliyetinin bu fiyat?n üzerinde oldu?unu, söylüyorlar. Geçen haftalarda Datça Belediyesinin ihale yoluyla icara ç?kard??? tarlalara K?zlanl? köylülerin verdi?i fiyatlardan da anla??laca?? üzere, icar fiyatlar? art?yormu?. Çiftçili?in para kazand?rmad???n?, ben gelmeden biraz önce, aralar?nda bu konuyu konu?tuklar?n? ve çiftçili?i b?rakal?m, dediklerini, söylüyorlar. Yetti?i kadar, emekli maa??yla ve eldekiler ile biz de ya?ay?p gidelim, biz de pazara ç?k?p al?? veri? yapal?m, diyorlar. ?ki k?z var, nas?l ya?ayacaks?n?z, diye soruyorum. Ay?e K?l?nço?lu, ne yapal?m, Çar?amba Pazar?ndan ald???m para, bugün günlerden ne, Cuma, i?te bu iki günde bitti; elde var, s?f?r, diyor. Çaresizli?ini, ifade ediyor. Su paras?na, mazot paras?na çal???yoruz, diyor. 5 litre benzin 120 TL diyor, Ayd?n K?l?nço?lu. Jeneratör alm??lar, inekleri sa?mak için, benzini orada kullan?yorlarm??.

     Israrla, mü?terinin, hem de Datça gibi bir yerde, neden hala bir ba? enginar?n fiyat?n?n 2,5 TL olmas?n? pahal? bulup, daha ucuza istediklerini, bu konuda ne dü?ündüklerini, ö?renmek, istiyorum. Ayd?n bey, 1 TL'ye sak?z al?nam?yor, diyor. Ay?e Han?m, insanlar da hakl?, al?m güçleri yok, diyor.  Mü?terilerin, ö?retmen, memur emeklisiyiz, dediklerini aktar?yor, Ayd?n bey. Ay?e Han?m, kocas?n? i?aret ederek, i?te belediyeden emekli oldu;  2850 TL neyine yeter bir emeklinin, diyor.

     K?zlan'da, kendileri d???nda, bu kadar geni? bir alana enginar eken ba?ka bir çiftçi yokmu?. Yar?nki pazara da en az 1000 ba? enginar ç?karacaklarm?? ve fiyat? yine 2,5 TL imi?. Ayd?n bey, tarlan?n, bulundu?umuz yere göre ters taraf? i?aret ederek, o taraf? ne yapaca??z, bakal?m, diyor. Merak edip yüzüne bak?yorum. O taraf? geçen hafta kesmi?ler. Bak, diyor, çok pembeli ve aç?lm?? olanlar? kesmeyip, b?rak?yoruz. Neden, diyorum; Ay?e han?m, onlar?n zaman? geçmi? oluyor, diyor. K?lç?kland? dedikleri onlar oluyormu?.

     Bunun ad? “Bayrampa?a” deyip, enginar konusunda bilmedi?im bir konuyu anlatmaya ba?l?yor Ayd?n K?l?nço?lu. Bugün kesimi yap?lanlara Bayrampa?a, deniyormu?, di?erlerinin, beyaz renkli olanlar?n ad? “Sak?z”m??. A?a?? yukar? 10 y?ld?r Bayrampa?ay? ekip biçiyorlarm??, bu y?l Sak?z'? da bulmu?lar. ?kisinin de iyi ve verimli oldu?unu, ama baz? mü?terilerin Bayrampa?a'n?n tad?n? daha çok be?endiklerini söylüyor. Bayrampa?a'dan bir adet eline al?yor, bak, diyor, bunun çanaklar?, dolma yapmak için daha iyi.

     Baz? yörelerde enginar üreticilerinin soyulmu? enginarlar?n pazarlamas?n? yapt?klar?n?, kendilerinin neden böyle bir ?ey yapmad?klar?n?, soruyorum; olmuyor, denedim, geçen y?l yüzlerce enginar? soydum, limonlad?m ama 3-5 günde koktu ve atmak zorunda kald?m, diyor Ay?e K?l?nço?lu. Soyulmu? enginarlar?n dayan?kl? olabilmesi için bir ilaç kullan?ld???n?, söylüyor. Bizim evlerdeki yöntemi, yani soyulmu? enginarlar?n limonlan?p, limonlu suda bekletildikten sonra derin dondurucuya ya da dip frize konulmas?ndan bahsediyorum, evet öyle olur, diyor. O zaman, tüketici, ?imdiden bu enginarlar?n tanesini 2,5 TL'den alsa, soysa ve k?? için saklasa, karl? olur, de?il mi, diyorum; elbette, diyorlar.

     Enginar?n, karaci?erin temizlenmesine yard?mc? olan, yararl? bir bitki oldu?unu, söylüyorlar. Doktorlar?n, y?lda, her insan?n 25 adet yemesi gerekti?ini söyledi?ini, ekliyorlar. Daha do?rusu, alanlar, y?lda 25 tane tüketmem gerekiyor, doktor öyle söyledi, diyorlarm??.

     Ay?e Han?m, bu i?in suyu, çapas?, gübresi, ot toplamas?, mazotu... Her ?eyi masraf, diyor. Çiftçilik yap?lacak bir i? de?il mi diyorsunuz, diye soruyorum; evet, bu, yap?lacak bir i? de?il, diyorlar. Ayd?n bey, bütün para mazota gidiyor, diyor. Bu su, mazot ile buraya geliyor ve sulama yap?labiliyor, diyor, Ay?e han?m. Enginarlar, Mart ay?ndan bu yana sulan?yormu?; haftada 4-5 saat su veriyorlarm??. Sulamasak, bu enginarlar hiç dayanamaz ve çoktan biterlerdi, diyorlar. Kuruyup giderlermi?. Enginarlar her gün suland???nda, motor 10 litre mazot yak?yormu?. Yani, 225 TL harcama yaln?zca mazota gidiyormu?. Kafas?ndan hesap yapt?ktan sonra, bunun yaln?zca mazot masraf? 7500 TL yap?yor, diyor Ayd?n bey. Peki, harcad???n?z emek, diyorum. Onu, bo? ver, biz onu hiç dü?ünmüyoruz, diyor.

     Enginar?n fiyat?n?n en az 5 TL olmas? gerekti?ini, o durumda kendilerine birkaç kuru? kalabilece?ini, ama 2,5 TL'nin külliyen zarar yazd???n?, söylüyorlar. Tüketicinin bunu dü?ünmesi gerekir, diyorum. Ay?e Han?m, baz? mü?terilerin, siz bunu kendi tarlan?zdan getirmiyor musunuz, dedi?ini, söylüyor. Sanki diyor, bunlar, tarlada kendi kendine oluyor. Biz daha niceleri ile kar??la??yoruz...

     Musa K?l?nço?lu, geliyor, yan?m?za. Selam veriyor. O da mazot fiyat?ndan yak?n?yor...

     Datça'da da olsa çiftçilik zor i?; üreticilerimiz pes etmek üzereler.

     Acaba, kaç tüketicimiz bunun fark?nda?