Sözle?meli çal??maya ili?kin düzenlemelerin de bulundu?u 7411 say?l? Sa?l?kla ?lgili Baz? Kanunlarda ve 375 Say?l? Kanun Hükmünde Kararnamede De?i?iklik Yap?lmas?na Dair Kanun, 23 Haziran 2022 günlü Resmî Gazete’de yay?mlanarak yürürlü?e girmi?tir. Yasayla 4924 say?l? yasadaki 22 bin olan sözle?meli pozisyon say?s? 27 bin olarak de?i?tirilmi?tir. Ayn? yasayla 3359 say?l? yasan?n ek-3. maddesindeki “veya ilgililerin talebi halinde 10.7.2003 tarihli ve 4924 say?l? kanuna tâbi sözle?meli sa?l?k personeli” ibaresi madde metninden ç?kar?lm?? ve f?kraya “Devlet hizmeti yükümlülü?ünü yapmakta olan personel, bulunduklar? ilde 10/7/2003 tarihli ve 4924 say?l? Eleman Temininde Güçlük Çekilen Yerlerde Sözle?meli Sa?l?k Personeli Çal??t?r?lmas? ile Baz? Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde De?i?iklik Yap?lmas? Hakk?nda Kanuna tabi sözle?meli sa?l?k personeli olarak çal??abilir” cümlesi eklenmi?tir. Böylelikle devlet hizmeti yükümlüsü olan hekimler yönünden “talepleri halinde” sözle?meli olarak çal??abilmeleri olana??, idarenin takdiri olmas? halinde sözle?meli çal??abilecekleri yolunda de?i?tirilmi?tir.

Sa?l?k Bakanl??? taraf?ndan geçti?imiz aylarda hekimlere müjde olarak aç?klanan, 27 bin sözle?meli kadro haberi, aç?lan kadrolar?n say?, da??l?m? ve kriterleri ile bo?a dü?mü?tür. 2022/9 say?l? genelgede yasal de?i?ikliklere paralel olarak sözle?meli pozisyonlara öncelikle mecburi hizmetini yapan hekimlerin yerle?tirilmesine dair hükümler kald?r?lm??t?r. Kadrolar?n özellikle büyük?ehir merkezlerine verilmemesi gözümüze çarpan önemli ayr?nt?lardan biridir. Ayr?ca ilçelere ayr?lan kadrolar?n, ilçelerin var olan hekim kadrosundan daha fazla oldu?unu görmekteyiz. Pratisyen hekim kadrolar?na ise son derece az yer verilmi?tir. Yeni genelge ile daha öncedeki y?llarda sözle?meli olan pek çok hekim bu kadrosunu kaybedecek olup bu durum ilgili hekimlerin gelirinde azalmaya neden olacakt?r.

Yürürlükten kald?r?lan genelgede uzman pozisyonlar?n?n esas olarak acil t?p uzmanlar? için kullan?lmas? kabul edilmi?ken yeni genelge ile ek-1 listesindeki pozisyonlar?n sadece yan dal uzman? hekimler için kullan?laca?? belirlenmi?tir. Yan dal uzman? hekimlerin yerle?tirilmelerinden sonra ana bran?lardaki uzman hekimlerin yerle?tirmeleri yap?lacakt?r. Ek-III say?l? listede belirlenen pozisyonlarda tabiplerin çal??t?r?laca?? belirlenmi?tir.

Önceki genelgede sözle?melili?in devam?na dair hüküm varken yeni genelge ile y?lsonu itibariyle mevcut sözle?melerin sonland?r?l?p yeni düzenlemeye göre sözle?me yap?laca?? anla??lmaktad?r. Yine sözle?menin süresinden önce usulüne uygun fesih ihbar? olmaks?z?n feshi halinde yeni sözle?me yapmak için dört y?l olan bekleme süresi iki y?la indirilmi?tir. Ayr?ca Kamu Hastaneleri Genel Müdürlü?ü’nden gönderilen “4924 Say?l? Kanuna Göre Görev Yapan Sözle?meli Personelin Hizmet Hedefleri ile Sözle?me Yenilenmesine ?li?kin Usul ve Esaslar” yaz?s?nda belirtildi?i üzere sözle?menin ayl?k MHRS’de aç?lan kapasite say?s?, ayl?k muayene say?s?, toplam genel t?bbi i?lemler puan? (zorunlu) gibi kriterlerde bakanl?k taraf?ndan belirlenen ortalaman?n %60’?ndan az olmayacak ?ekilde hastane ba?hekimi taraf?ndan hedef belirlenece?i ve yine ba?hekim taraf?ndan haziran ve kas?m aylar?n?n ilk yar?s?nda yap?lacak y?lsonu de?erlendirmeleri sonucunda (y?ll?k sözle?melerde iki de?erlendirmenin ortalamas?, alt? ay-bir y?l aras?ndaki sözle?melerde tek de?erlendirme) hedefin alt?nda kal?nmas? halinde yeni sözle?menin imzalanmayaca??, ilgili ki?inin ise iki sene boyunca 4924 sözle?me imzalayamayaca?? belirtilmi?tir.

Esasen güvencesiz bir çal??ma biçimi olan, özlük haklar?n?n k?s?tland??? ve kar??l???nda daha yüksek ücret ödemesi yap?ld??? sözle?meli çal??ma uygulamas?nda yap?lan de?i?iklikler ?öyle özetlenebilir:

1-Mecburi hizmet atamalar?n?n esas olarak hekim aç??? olan yerlere çak?l? kadro ile yap?lmas? nedeniyle sözle?meli olarak bu sürenin geçirilmesinden yasal de?i?iklik de yap?larak vazgeçilmi?tir.

2-Mecburi hizmetini tamamlayan hekimlere bulunduklar? yerde çal??maya devam etmeleri halinde sözle?meli çal??ma olana?? verilecektir.

3-Acil t?p uzmanlar? yerine yan dal uzman? hekimler için bu pozisyonlar?n kullan?lmas? tercih edilmi?tir.

4-Büyük il merkezlerinde özellikle acil sa?l?k hizmeti verilen birimlerde sözle?meli olarak çal??an hekimler yönünden pozisyon azalt?lm??t?r.

5-Sözle?meli hekimler için Kamu Hastaneleri Genel Müdürlü?ü’nün yay?mlad??? puan ortalamalar?na* göre ba?hekimler taraf?ndan hizmet hedefleri belirlenecektir. Y?l ortas? ve sonundaki de?erlendirmelerde hedefin alt?nda kalanlarla iki y?l boyunca yeni 4924 sözle?mesi imzalanmayacakt?r.

*Kamu Hastaneleri Genel Müdürlü?ü Taraf?ndan Yay?mlanan Sa?l?k Tesisi Rollerine Göre Sa?l?k Tesisi Puan Ortalamalar?

A1: 21.134

A1_DAL: 16.203

A2: 30.112

A2_DAL: 25.718

B: 27.534

C: 20.997

D: 14.164

E1: 12.949

?çinde bulundu?umuz 2023 senesinin 4924 say?l? yasaya tabi sözle?meli çal??ma kadrolar?n?n da??l?m?ndan da görülece?i gibi istifa, yurtd???na göç ve sa?l?k hizmeti talebinin art???n?n meydana getirdi?i kriz nedeniyle yan dal ve ana dal uzmanlar? Sa?l?k Bakanl???’n?n sözle?me önceli?i haline gelmi?tir. Pratisyen hekim sözle?me kadrolar?n?n azalt?lmas? konusunda, kontrolsüzce art?r?lan t?p fakültesi kontenjanlar?yla birlikte pratisyen hekim ihtiyac?n?n azald??? ve hekimlerin uzmanla?maya te?vik edildi?i söylenebilir. Bu sa?l?k sistemi devam etti?i sürece, ?u anda Sa?l?k Bakanl???’n?n önceli?i gibi görülen, ancak de?ersizle?tirmenin had safhada ya?and??? uzman ve yan dal uzman? hekimler için de önümüzdeki y?llar pek parlak görünmemektedir.

Bütün bunlardan ba?ka acil sa?l?k hizmetleri, nöbetler ve basamakland?rmaya dair hükümler ile aile hekimli?ine dair düzenlemeler bir arada ele al?nd???nda, Sa?l?k Bakanl???’n?n acil sa?l?k hizmeti sunumunda de?i?ikli?e gidebilece?i anla??lmaktad?r. Hastanelere do?rudan yap?lan ve esasen acil hizmet tan?m?nda da yer almayan müracaatlar?n önüne, te?vik ödemeleri yap?p uzman hekim ve aile hekimlerinin verece?i poliklinik hizmetine a??rl?k vererek geçmeye çal???labilece?i tahmin edilmektedir.

Hastanelerin acil servisleri ?iddet olaylar?n?n da yo?un olarak ya?and???, y?llar içinde olu?turulan al??kanl?klar nedeniyle hasta yo?unlu?unun en yüksek oldu?u hizmet sunum alan? olmas? nedeniyle hekimlerin kal?c? istihdam?nda güçlük çekildi?i ve bu nedenle sözle?meli olarak çal??t?r?ld??? halde, pek çok yerdeki sözle?meli pozisyon iptal edilmi?tir. Oysa hizmeti alacak vatanda?lar?n bugüne kadar olu?turulan al??kanl?klar?nda ve talep art??lar?nda bir de?i?iklik olmayaca??n? söylemek varsay?m de?ildir.

Sa?l?k Bakanl???’n?n kamuoyunu bilgilendirmeden, davran??lar?n de?i?mesini sa?layacak idari tutumunu aç?klamadan uygulamada, örtük olarak yapt??? bu dönü?ümden vatanda? nazar?nda hekimlerin ve sa?l?k çal??anlar?n?n “suçlu” say?lmas? olas?l??? yüksektir.

Sa?l?k Bakanl??? taraf?ndan sunulan 4924 sözle?me kadrolar? ve getirilen kriterlerden, “Beyaz Reform” ad? alt?nda yap?lan her ?eyin sa?l?k alan?ndaki özel ?irketler için daha fazla kâr, hekimler için daha fazla bask? ve sömürü, toplum için ise daha k?sa sürede ve niteliksiz sa?l?k hizmeti demek oldu?unu yeniden görmekteyiz. Sa?l?k Bakan? taraf?ndan “fi?i çekildi” ?eklinde tan?mlanan performans sisteminin hekimler üzerinde olu?turdu?u bask? ve kontrol, “Beyaz Reform” kapsam?nda getirilen te?vik ek ödeme sistemi ve son olarak 4924 sözle?me kriterleriyle art?p ve yo?unla?arak çok daha ileri boyutlara ula?m??t?r. Hekimlerin daha fazla ücret kand?rmacas? kar??l???nda haklar?ndan a?ama a?ama vazgeçmelerine neden olacak bu uygulamalar?n zararlar?n? hem hekimler hem toplum uzun vadede fazlas?yla hissedecektir.

Türk Tabipleri Birli?i, hekimlerin birbirinden farkl? statülerde birbiriyle rekabet eder duruma getirilerek çal??t?r?lmas?na kar?? tutumunu aç?klam??t?r. Hekimlerin güvenceli, emeklili?e yans?r ücretle, özlük haklar? korunarak çal??mas?n?n hastalar?n da sa?l?k haklar?n?n parças? oldu?u bilinmektedir. Hekimin özerkli?inin korunmas?, çal??an olarak haklar?n?n temin edilmesi, hekimlerin rekabete sürüklenmemesi sa?l?k hizmet alan?nda olu?an çat??mal? ili?kinin sonlanmas?n? da sa?layacakt?r.

Türk Tabipleri Birli?i Hukuk Bürosu

Türk Tabipleri Birli?i Merkez Konseyi