BİNYAMİN RODİTİ

MENTEŞE YÖRESİNİN GÜZEL MİLAS’I ve UNUTAMADIKLARIMIZ

Sözlerime başlarken, Annemin ve Dedemin yetiştiği toprakların Anadolu coğrafyasının özellikle insanıyla, coğrafyası ve iklimiyle, komşuluklarıyla nadir bir kasaba olduğunu belirtmek isterim. Dedem Haskiya Uyaroğlu (Notrika) aslen Bodrum doğumlu, Milâs’ta ilk ve orta öğretiminden sonra, İzmir Şirinyer’deki eski Skoç School denilen(yıllar sonra NATO karargâhı olan yerde-Amerikan Koleji) Lise öğrenimini tamamen İngilizce tedrisat ile ve yatılı olarak yapmış, 7 dil konuşabilen kendini çok iyi geliştirmiş bir beyefendiydi.

İLK İŞ MANİFATURACILIK

Dedem, giyimine her zaman önem veren, halkla ilişkileri mükemmel, saygın, kültürlü bir kişiydi. Hayatının iş yaşamında önceleri Milas’ta manifaturacılık yapmıştı, nüfusun az olduğu dönemde sadece sabit bir dükkân kazancı aile geçimine yetmediğinden, en yakındaki  (eski adı Mandalyat olan) Selimiye Pazarına bir gün önce manifaturasını gönderir, kendi de gösterişli  “Arap adındaki gri renkli yağız atı ile” giderdi. Hayat mücadelesi böyle yıllarca sürmüştü. Daha sonra, arkadaşı ve tanıdığı İzmirli sarraf rahmetli İshak Abuaf’tan satın aldığı bir kısım sarrafiye ile yeni bir iş koluna başlayıp yaşlanıncaya kadar devam etti.

Zamanında, Milas’ın kaymakamı Milas’a yabancı bir resmi heyet gelmişse dedemin evine memur gönderir, Uyaroğlu gelsin Tercümanlığımızı yapsın, dermiş. Dedem, kültürü, efendiliği, dürüstlüğü, güvenilirliği ve bildiği Yabancı diller dolayısı ile Devlet erkânınca çok sevilirdi.

YARDIMSEVER RAŞEL HANIM

Dedemin eşi, yine Milaslı Leon ailesine mensup Raşel hanımdı. Anneannem, gençliğinde yeni evlenecek gençleri destekleyen-yuva kurulmasına aracı olan, özellikle dar geçimli gençler için, kendi Yahudi yakınlarını ve komşularını destek olmaya teşvik eden bir değerli hanımdı. Ne yazık ki daha orta yaşa geldiğinde Şeker hastası ve felç ile yatalak olmuş ve o zamanlar diyabet ilaçları dahi yokken, eğer yanlış hatırlamıyorsam zamanın doktoru Sezai Bey(Çomo) tarafından tedavi edilirdi. Annem Jan(Hanula) Roditi, babam Aydınlı Rafael Roditi ile evlenince İzmir’e gelin olmuştu.

Annem ve biz, ninem vefat edene kadar, aynı bahçeli evdeki 2. konutta yaşayan, nineme bakan teyzesi Roza hanıma yardım ve büyüklerini ziyaret için her yıl Şubat okul tatili ve büyük Yaz tatilinde Milas’a giderdik. Bu zaman dilimlerinde sokaklar bizim eğlence mekânımız, komşuların çocukları veya torunları en samimi arkadaşlarımdı. Bu güne kadar(halen Milas’ta kalanlar ile) birçoğuyla Milas’a veya Bodruma gittiğimizde, evlerini ziyaret eder, bayramlarda telefonla bayramlaşırız.

MİLASLI YAHUDİ AİLELER

Milâs’ta yaşamış olan Yahudiler genelde, Hoca Bedrettin Mahallesi ve civarında otururlardı. Dedemin ilk evi Karacahisarlı sokakta, daha sonra ikamet ettiği yer ise;  Milas parkına yakın eski Sinagogların bahçesindeki (zamanında Havra hahamına tahsis edilen) ev idi. İlk evinin bitişik komşuları Dr. Abdülkadir Çorbacı, diğer yan komşusu ise Rabia Hoca ve evlatlarının eviydi.

Çocukluğumdan hatırladığım kadarıyla(1954-1970 arasında), orada yaşamış ailelerin soyadları şöyledir: Notrika, İşbir, Leon, Siyman, Varol, Akyüz, Rozanis, Alhadef, Şen, Levi, Franko, Musafir, Amato, Pillas, Kohen, Turyel, Berkman, Galante ve Erman aileleriydi. 1954’ten önce Milâs’ta yaşamış aile soyadlarını tabiî ki, bilemiyorum.

YAHUDİLERİN MESLEKLERİ

Yahudilerin ilgilendiği meslekler de, sırasıyla şöyleydi: Manifaturacılık, Eczacılık, Doktorluk, Avukatlık, Yazarlık, Pamuk-Tütün-Zeytin ve Zeytinyağı Eksperliği, ticareti ve komisyonculuğu, Sarraflık, Madencilik, Sebze-Meyve Hal esnaflığı, Tenekecilik, Seyyar çerezcilik, Marangozluk, Terzilik gibi işlerdi. Bayanlara evlenmeden önce aile geçimine katkı için mutlaka terzilik öğrenmesi sağlanırdı. Evlenecek yaşa gelene kadar terzi bayanlar kendi çeyizlerini de kazançlarıyla hazırlamış olurlardı. Önemle belirtmek isterim ki, ailelerde ana Hedef çocukların mutlaka iyi eğitim almasıydı. Dolayısı ile birçok Milas doğumlu Yahudi fert, İzmir ve İstanbul’da Yükseköğretime yollanırdı. Annemin dayısı, Eczacı Eli Varol(Leon) ve Süper Terzi Perla hanımın büyük kızı rahmetli Sara hanım Radyoloji uzmanı(Ege Üniversitesi mezunu), oğlu Yaakov Matematik profesörü ve Bilgisayar uzmanı(Boğaziçi Üniversitesi), küçük kızı Rahel ise Fizik öğretmeni oldular.

MİLASLI YAHUDİLERİN YEMEKLERİ

Milas Yahudilerine Mahsus Sevilen Önemli Tatlar (Bazıları İspanyadan Anadolu’ya Göçle Devam Ettirilen Lezzetler ve Yemeklerdir)

Domates dolması(kıymalı),Tavuk çorbası, Çam fıstık-kuş üzümlü liflenmiş Tavuklu Pilav, Etli bulgur pilavı, Kıymalı makarna fırında, Kabak mücveri, Kıymalı-Pirinçli Enginar dolması, Pirinçli Pazı veya Asma yaprağı sarması, Taş Fırında (Kabak+Patlıcan+Biber+Domates karışık) dolması, Etli veya köfteli patates haşlama, Bafa gölüne has Sazan balığı tuzlaması, Sazan tava, Trança Izgara, Mangalda köfte ızgara+pirzola, Sac üzerinde Kuzu ciğeri, Ispanaklı Kuru fasulye.

Hamursuz Bayramına Özel Yemekler:

Sodra(Tencerede suda haşlanan parçalanmış Hamursuz üzerine, çırpılmış yumurta+karabiber + bolca Peynir rendesi), Ispanak- ya da Pırasa Minası(peynirli veya et parçalı), Kefal buğulama yanında Agristada sosu, Fırında Oğlak veya Kuzu eti haşlaması, Patatesli burmuelos(mücveri).

Tatlılar:

Travados(Cevizli tatlı), Alegrias(Gül suyu aromalı Un muhallebisi), Şaropi(Afyon kaymağı benzeri), Ayva tatlısı, Cevizli ev Baklavası, Pinyonati(Krokanlı tatlı), Mustaçudus(cevizli tatlı), Biskoçus(halka kurabiyesi, Kahve yanında), Mogado(Badem ezmesi), Ispanaklı Boyoz, Tahanlı Boyoz, Masa de Vino (şaraplı kurabiye),Hamursuz Unlu Portakallı ve Cevizli Kek.

xxx

HAKKIMDA

Şimdiye değin hep Milaslı tanıdıklarımdan bahsettim. Kendimden bahsetmek gerekirse; İzmir’de doğup, büyüdüm. İzmir Namık Kemal Lisesinden mezun olduktan sonra, akrabalarımın tavsiyesi ile Israil’de Yüksek eğitime devam ederek, Ben Gurion Üniversitesinden İnşaat Mühendisi olarak mezun oldum. Eğitimim sonunda Türkiye’ye dönünce, askerlik hizmetimi Malatya’da İstihkâm Çelik Köprü Eğitim Subayı olarak yaptım. Mesleğimde emekliliğime kadar 35 yıl kadar çalıştım. İzmir-Aliağa Pet-Kim Petrol Türevleri tesislerinin kuruluşunda 2 yıl hizmet verdim.

Mühendislik mesleğinde, diğer yıllarda özel sektörde çok değişik yapı türlerinde(Konvansiyonel Betonarme yapılar, Prefabrik Yapılar, Çelik yapılar, Yol, Altyapı, Arıtma tesisleri, Sanayi siteleri, Toplu Konut inşaatları, Spor Tesisleri,  Villa inşaatları, Banka binaları, Komple Fabrika Tesisleri, Boya Sanayi Yapıları, Büyükbaş hayvan ve Tavuk-Hindi yetiştirme çiftlikleri ve tesisleri, Depo, Laboratuvar İnşaatı, Otel yapıları, Yem Fabrikası inşaatları ve Restorasyon işlerinde görev yaptım. Eşim, Bella Hanım İzmir doğumlu ve anne tarafı yine Milaslı, baba tarafı da Aydın-Germenciklidir. Büyük kızım Bilgisayar Mühendisi, küçük kızım ise İç Mimarlık öğrencisidir.

Binyamin Roditi (24/03/2021)