MEHMET ERDAL

Muğla Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Dairesi kaynaklarından aldığımız bilgilere göre Datça'da toplam 10. 910 kişi “ücretsiz toplu taşıma” hakkından yararlanıyor, bunların 4213 kişisini 65 yaş ve üstü vatandaşlarımız oluşturuyor. Ayrıca Datça-Marmaris arasında ve Datça Yarımadası içerisinde çalışan toplu taşıma araçları ile 2023 yılı içerisinde 961.324 kişi bir yerden bir başka yere taşındı. 25.07.2024 itibarıyla gün içerisinde (gidiş-geliş) 138x2=276 sefer sayısına ulaşıldı.

2024 yılı Yaz sezonunun başladığı şu günlerde Muğla Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Dairesi kontrolündeki toplu taşımanın Datça ayağında son durumun ne olduğunu öğrenmek için güvenilir kaynaklardan bilgi edinmeye çalıştık. Aldığımız bilgilere göre son durum şöyle:

60-65 YAŞ ARASINA “İNDİRİMLİ KART” VERİLMEYE BAŞLANDI

Muğla Büyükşehir Belediye Meclisi'nin 2023 yılı Haziran Ayı Olağan Toplantısında alınan bir karar çerçevesinde 60 yaşından gün almış vatandaşlara toplu taşımada %26 daha ucuz seyahat etme hakkı veren “indirimli kart” uygulamasına geçildi; kartın verilmeye başlanıldığı 25 Haziran'dan 25 Temmuz gününe kadar Datça'da yaşamını sürdüren ya da bu kart için Datça'da başvuruda bulunan 136 kişiye “indirimli kart” verildi. Kartın verilmesi devam ediyor. Süre sınırlaması yok. 60 yaştan gün alan vatandaşlarımızın Datça Garajı içerisindeki Muğla Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Dairesi Bürosuna gidip başvurması gerekiyor.

Muğla Büyükşehir Belediyesi bu kart ile toplu taşımadan yararlanan vatandaşlar için Muğla Büyükşehir Belediyesi kontrolündeki toplu taşıma araçlarına ödeme yapıyor, bir başka deyişle indirimden kaynaklanan farkı sübvanse ediyor.

“ÜCRETSİZ TOPLU TAŞIMA” HAKKININ UYGULANMASINDAN KAYNAKLANAN SORUNLAR ÇÖZÜLDÜ

Özellikle merkezi yönetimin 65 yaş ve üstü vatandaşlara tanıdığı “ücretsiz toplu taşıma” hakkının uygulanmasından kaynaklanan ve yıllardır dillere plesenk olan sorunlara köklü bir çözümün bulunmaya çalışılıp çalışılmadığını sorduk; o konuda çok ciddi çalışmalar yapıldığını öğrendik.

Verilen bilgilere göre 65 yaş ve üstü vatandaşlarımıza Datça'da ikameti olsun ya da olmasın 2021 yılında 524, 2022 yılında 1128, 2023 yılında 967 ve 2024 yılında dün itibarıyla 745 kişi olmak üzere toplam 3364 kişiye “ücretsiz toplu taşıma” kartı verildi.

Merkezi yönetim bu hakkın uygulanması çerçevesinde büyükşehir belediyesi kontrolü altında çalışan her toplu taşıma aracına şimdilerde (Halk Minibüsüne) 3375 TL ödeme yapıyor. Önceleri merkezi yönetimin verdiği bu 3375 TL’ nın tam olarak dağıtılmasıyla yetinilirken sonrasında basılan ve dağıtılan 65 yaş ve üstü kartlar esas alınarak Muğla Büyükşehir Belediyesi tarafından destek verilmeye başlandı; çünkü merkezi yönetim 65 yaş ve üstü vatandaşlara verdiği bu hakkın uygulanmasında yerel yönetimleri yapabilecekleri destek konusunda serbest bırakmıştı. Mesela, Haziran ayında Halk Minibüslerinin bazılarına taşıdığı 65 yaş ve üstü vatandaşın sayısı üzerinden hesap yapılarak bakanlığın verdiği bu 3375 TL. dahil 10.000 TL’ ye yakın ödeme yapıldığı oldu. Örneğin, Datça-Marmaris, Marmaris-Datça arası yolcu taşıma Akıllı Kart denilen Kentkart ya da herhangi bir banka kartı ile ödeme yapılması halinde 123 TL’ dır. Muğla Büyükşehir Belediyesi bu hatta çalışan minibüslere taşıdıkları 65 yaş ve üstü her vatandaş için kişi başına Mayıs ayı için 115 TL, Haziran ayı için 117 TL ödeme yaptı.

Muğla Büyükşehir Belediyesi bu ödeme hesabını şöyle yapıyor:

Akıllı Kart denilen Kentkart ile normal ücret ödeyen vatandaşların yanı sıra “indirimli ücret” ödeyen öğrenciler, 60 yaştan gün almış vatandaşlar, polis, sahil koruma, engelli, 65 yaş ve üstü gibi 7 kalemde “ücretsiz taşıma” hakkından yararlanan vatandaşlar da bu toplu taşıma araçlarına biniyorlar. Öncelikli olarak hesabı yapılacak ay içerisinde toplu taşıma araçlarıyla seyahat eden farklı kategorideki ücretli yolcuların toplamının ortalama ücreti belirleniyor. Örneğin büyükşehir belediyesi kontrolündeki toplu taşıma araçlarına bir ay içerisinde “indirimli ücret” ödeyen 50 öğrenci, “2 kullanımlık kart” kullanan günübirlikçi 2 yolcu, 50 tane de “Akıllı Kart” kullanan normal yolcu binmiş olsun. Bunlar toplanıyor ve ortalaması alınıyor. Bu ortalama, yukarıda verilen örneğe göre Mayıs ayı için 115, Haziran ayı için 117 TL çıktı; Muğla Büyükşehir Belediyesi bu ortalama ücreti esas alarak her toplu taşıma aracına ücretsiz taşıma hakkından yararlanan kaç vatandaş taşımış ise o kadar ödeme yapıyor.

Aşağı yukarı 6 ay önce bu konuda güncelleme yapılıyor ve şimdiki uygulamaya geçiliyor. Bu nedenle Ocak ayından beri sadece eskiden yaşanılanlardan ya da eskiye dair anlatılanlardan dolayı şikâyetler söz konusu oluyor. Bugün için bu çerçevede bir şikâyet almıyorlar.

Bu uygulamaya geçilmeden önceki süreçte 65 yaş ve üstü vatandaşların “hakarete uğrarım” endişesiyle çekinerek bindikleri ya da binmekten kaçındıkları toplu taşıma araçlarına şimdi gönül rahatlığıyla binebileceklerini, bunun aynı zamanda toplu taşıma araç sahiplerinin gelirlerinin artması anlamına geleceğini düşündüğümü söylüyorum. Yanıt “Haklısınız. Kış dönemi Datça'da yolcu yoğunluğu yoktur. Çünkü tatilci yoktur. Kış aylarında Datça'da kalanlar kimler? Çoğunlukla belli bir yaş üstünde olup da 'ücretsiz taşımadan' yararlanan vatandaşlar. Toplu taşıma yapan esnafın devamlılığını sağlamak için işte bu vatandaşlarımız sürüm oluşturuyorlar. Bu esnaflarımız bu vatandaşları taşıdıkları için belli bir destek alıyorlar. Biraz önce de söyledik, Haziran ayı için güzel bir destek, 10.000 TL civarında bir ücret verildi. Bu destek esnafımızın çok işine geliyor. En azından şoför parasının, yemek parasının, yakıt parasının bir kısmını karşılıyor. Bu sabit ödemeler ulaşımın sürdürülebilirliğini sağlamada çok önemli bir rol oynuyor. 'Yolcu geldi mi, gelmedi mi? İşte ben bu yolcudan biraz nakit alayım. Biraz sıkıştırma yapayım...' gibi şoförün bir derdi kalmıyor.” oluyor.

ULAŞIM DAİRESİNDEN ÖNCE KOOPERATİF CEZA KESİYOR.

Önceki dönemde şu ya da bu nedenle uygulama kaynaklı en çok şikâyeti dile getiren 65 yaş ve üstü vatandaşlar şimdi bindikleri toplu taşıma aracının şoföründen kaynaklanan bir sıkıntı yaşadıklarını kendilerine iletmeleri halinde ceza sistemi derhal ve aktif bir şekilde işlemeye başlıyor. Şöyle: Ulaşım dairesi vatandaşın şikâyetini haklı bulur ise o araca hem bakanlığın hem de Muğla Büyükşehir Belediyesi'nin yaptığı desteği o ay için tamamen kesiyor, artı 2 bin TL ceza veriyor.

RAYKENT, BİLLURKENT ve AKTUR'A REZERVASYON HAKKI VERİLDİ

RAY KENT, BİLLURKENT, AKTUR yerleşimlerin bulunduğu hatla ilgili bir sorunun çözümü konusunda şu bilgileri verdiler: “Datça'dan Marmaris'e günlük gidiş-geliş toplam 30 seferimiz var. Biz o hatta yolcu taşıyan minibüsümüzün Datça'dan hangi saatte kaç yolcu ile yola çıkacağını önceden öngöremiyoruz; bu tamamen yolcuların gelişine bağlı. Bu nedenle bu hatta minibüs bekleyen yolcularımızın o hattan geçen minibüse binmeleri biraz sıkıntılı. Bu konuda 'işte ek olanaklar yaratıp o yolcuları da alalım' diyemeyiz, çünkü Datça-Marmaris arasındaki yolda tabure üzerinde ya da ayakta yolculuk yapmak kolay değil. Minibüslerin ruhsatı 18+3 yolcu kapasitelidir. Evet 3 tabure koyma hakları var ama o hatta 66 tane viraj geçiliyor. Bu nedenle belli bir yaş üstündeki vatandaşlarımızla kooperatifimizle de anlaşarak konuşuyoruz. Bir sonraki araçla daha rahat koşullarda seyahat etmelerini öneriyoruz. Sorun buradan kaynaklanıyor.”

Bu sorunu çözmek için bir sistem geliştirilmeye çalışılıyor: Şimdilik RAYKENT, BİLLURKENT ve AKTUR'a bir istisna tanınıyor; rezervasyon alınmaya başlanıyor. Bu bir “pilot uygulama” olarak kabul ediliyor. Bu Yaz başında bunun duyurusu yapılıyor. Şehir içi ya da diğer hatlar için bu uygulamaya geçilmesi şimdilik düşünülmüyor. Gerçekte, toplu taşımada kanunen rezervasyon yapmak yasak ama Datça-Marmaris hattı 70 küsur KM olduğu için o hat “toplu taşıma yapılan hat” olarak değerlendirilmiyor.

TOPLU TAŞIMADA “NAKİT ÖDEME” YOK

Verilen bilgilerden toplu taşımada ücretli ödemenin ancak Akıllı Kart denilen Kentkart ve herhangi bir banka kartı ile yapılabileceğini öğreniyorum. Bunların dışında bir de “2 kullanımlık kart” denilen günübirlik yolcuların kullanıp attığı kartlar var. Şu an “nakit ödeme” olarak bilinen bu “2 kullanımlık kart”. Bu kartı çıkarmanın bedeli 172 TL. Şoför bu “2 kullanımlık kartı” vermek yerine yolcudan o nakiti alıyor. Bu tür ödeme biçimi çok az. Bu konu üzerinde ısrar edince sistemin vatandaşı Akıllı Kart'a yönlendirmek, onun kullanımını yaygınlaştırmak amacıyla “2 kullanımlık kartın” bedelini biraz yüksek belirlediği bilgisini alıyorum.

YAŞLI VATANDAŞLARIN DURUMU DA GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULUYOR

Datça merkezde, örneğin Özbel-Burgaz-Denizliler Sitesi hattında çalışan Muğla Büyükşehir Belediyesi'ne ait büyükçe araçların çoğu zaman 2-3 yolcu ile seferlerini tamamladıklarını dile getirerek bu hatta devreye girebilecek daha küçük araçların olup olmadığını öğrenmek istiyorum. Ellerinde küçük araçların da olduğunu ama hangi hatta hangi saatte çok yolcunun, hangi saatte az yolcunun gelebileceğini önceden öngöremediklerini söylüyorlar. Bir gün 3-4 yolcu ile gidip gelirken 25 yolcunun ya da 50 yolcunun, örneğin üniversite öğrencilerinin geldiği bir gün o yolcuların mağduriyet yaşamalarını istemiyorlar. Örnek verdiğim hatta oldukça yaşlı yolcular bulunduğundan, bir anlamda o vatandaşların daha rahat yolculuk yapmalarını da düşündüklerini söylüyorlar. “Toplu taşımada yolcu taşımayla ilgili önceden kesin rakamlarla ifade edilebilecek öngörülerde bulunmak kolay değil” diyorlar.

BÜYÜKŞEHİR MESUDİYE HATTINDA DA SEFERE BAŞLIYOR

Muğla Büyükşehir Belediyesi Özbel-Kargı, Cumhuriyet Meydanı-Reşadiye, Palamutbükü-Yazı-Belen Mahallesi hattı dışında şehir merkezi-Çomarlık ve Hızırşah hattına da sefer çıkararak hat sayısını 5'e çıkarıyor. Büyük bir ihtimalle yakın zamanda Mesudiye hattına da araç konulacakmış. Mesudiye hattında bugüne kadar 3 araç varken birisi kaza geçirdiği için, diğeri de taşıma işini bıraktığından araç sayısı teke düşüyor. Tek araç o hattaki yolcu taşımaya yetişemediği için Muğla Büyükşehir o hatta kendi araçlarından birisini tahsis etme gereği duyuyor.

MARMARİS GARAJINDAKİ YIĞILMA DA ÇÖZÜLMEYE ÇALIŞILIYOR

Ulaşım dairesinin şimdi çözmeye çalıştığı sorun Marmaris Otobüs Garajında inip de Datça'ya gelecek yolcuların yığılmasının ortadan kaldırılması imiş.

Marmaris hattıyla ilgili bu Yaz sezonuna yönelik şöyle bir çalışma yapılmış: Diyelim ki Marmaris ya da Datça garajında yolcu yığılması nedeniyle sıra bekleyen araç doldu; yedekte bekleyen araç hemen devreye sokuluyormuş. Diyelim ki saat 13.00'te hareket edecek araç saat 12.30'da doluyor. Yolcular dolan aracın hemen kalkış yapmasını istiyor. Ulaşım dairesi peronu araçsız bırakmak istemediğinden bu konuda bir sistem kurmaya çalışıyor. Şöyle: Saat 12.30'da dolan araç normalde kalkış saati olan saat 13.00 beklemeden hareket ettiriliyor ve yedekte bekleyen araç onun boşalttığı yeri alıyor. Böylece yolcuların güneş altında değil, peronda beklerken bile kliması açık olan araç içerisinde kalkış saatini beklemesi sağlanıyor.

Saat 13.00'te kalkması gerekirken dolduğu için saat 12.30'da kalkan aracın yerine gelen araç da diyelim ki yolcu yoğunluğu nedeniyle saat 12.45'de doldu; o da kalkış yapıyor ve 3. araç saat 13.15 gibi perondaki yerini alıyor.

Normal koşullarda saat 14.00'de kalkış yapması gereken 2. araç eğer dolmamış olursa doğal olarak kalkış saatini beklemesi gerekiyor ama yolcular bindikleri aracın dolmamış olması gerçeğini dikkate almayarak 'Biz saat 14.00'e kadar bekleyecek miyiz?' diye söylenmeye başlıyor.

Özellikle Marmaris Garajında çokça Datça yolcusu yığılma yaptığında bu tür sorunlara tanık olunabiliyor. Bu konuda kooperatifle 7/24 birlikte çalışma yürütülüyor.

Bu noktada bir başka sorun saat 13.00'te kalkacak minibüsün saat 12.30'da dolmasına karşın bazı yolcularca gelecek yolcu olduğu söylenerek saat 13.00'e kadar beklenilmesinin istenilmesiydi ki bunun olanaksız olduğu, saat 12.30'da dolan aracın yolcularının saat 13.00'e kadar peronda bekletilemeyeceği söyleniyor.

ŞEHİRLERARASI OTOBÜSLERİN MUĞLA İL İÇİ YOLCU ALMALARI YASAK

Datça-Marmaris arası minibüslerin gün içinde yolcu taşımaları bitti ve şu ya da bu nedenle sonrasında bir ya da birden fazla vatandaş Datça'dan Marmaris'e ya da Marmaris'ten Datça'ya gidebilmek için garaja geldiler. Çözüm? Bu konuda somut bir şey söyleyemiyorlardı. Normal koşullarda şehirlerarası otobüslerin Muğla İl içi yolcu almaları yasaktı. Mesela Datça garajında böyle bir yolcu var ve mutlaka saat kaç olursa olsun Marmaris'e ya da Muğla'ya gitmek zorunda, bu durumda Aydın Çine'ye bilet kestirip istediği yere gidebilmesi olası idi.

PERSONEL PAZAR GÜNLERİ İZİN YAPABİLİYOR

Pazar günleri resmi dairelerin, okulların, iş yerlerinin kapalı olması, vatandaşların denize, pikniğe vs... yerlere ailecek ya da arkadaşlarıyla kendi araçlarına binerek gitmeleri nedeniyle yolcu yoğunluğu az idi. Bu nedenle de toplu taşımada görev yapan personel o gün izin kullanıyor, araçların bakımı o gün yapılıyor ve haliyle sefer sayıları hafta içi günlere göre daha az oluyordu. Vatandaşların bu durumu bilmeleri gerekiyordu.

HİZMET SİZE KARŞILIKSIZ VERİLMİYOR, BUNU BİLİN!

Muğla Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Dairesi kaynakları sorularımıza yanıt vermeyi bitirirken “Vatandaşımız şunu bilsin: Toplu taşımadaki araçların verdiği hizmetler karşılıksız değildir. O araçlar verdikleri hizmetin karşılığını alıyorlar. Önceki dönemde bazı mağduriyetler vardı, doğrudur ama bu mağduriyetler Muğla Büyükşehir Belediyesi tarafından tamamen ortadan kaldırıldı. Şu an tam destek veriliyor. Bu destek ne zamana kadar verilirse o zaman kadar bu konuda en küçük sorun yaşanmayacaktır. Osman başkan zamanında kısmi destek verilirken şimdi hemen hemen tam destek veriliyor.” dediler.

ŞOFÖR ESNAFIMIZA TEŞEKKÜR ETMEYİ DE UNUTMAYALIM!

Hangi hatta olursa olsun vatandaş bir sorun yaşadığında ya sosyal medyada ya da bir biçimde yetkili gördüğü kişilere ulaşarak şikâyetini iletiyor; bu her vatandaşın en doğal hakkı. Hiç kimsenin buna karşı çıkma hakkı yok. Ulaşımdaki kaynaklarımız da bunda hem fikir olduklarını söylüyor ve şunu ekliyorlar: “Bize şikâyete gelen vatandaşlarımıza 'Şoför esnafımıza size yaptığı hizmetten dolayı teşekkür ettiniz mi?' diye soruyoruz. 'Bir teşekkür edin, bakın, görün, her şey değişecek. Şoför esnafımız da sizin-bizim gibi bir insan. Onun da takdir edildiğini, en azından teşekkür sözünü duyma ihtiyacı var.' Bu vesileyle bunu da iletebilirseniz aradaki kırgınlıkları hep birlikte gidermeye çalışmış olacağız.”