NAZMİ ÇAKMAK/FİZİK YÜK. MÜHENDİSİ / PARİS

Türkçe: Asbest

İngilizce: Asbestos

Fransızca: Amiante

600 ton asbest içeren Brezilya Uçak Gemisinin, İzmir-Aliağa’da sökülmesi çalışmaları, Türkiye’de tekrar Asbest-sağlık ilişkisini gündeme taşıdı.

Geminin sökülmesi için kazanılan para ve toplumun maruz kaldığı sağlık harcamaları dikkate alındığında Devletin çok büyük zararlara uğradığı ortaya çıkar.

Konuya,  Dünyadaki örneklerle açarak, biraz yakından bakmakta yarar var.

Asbest doğada, kayalarda bulunan lifli bir mineraldir. Yanmaya karşı yüksek direnci ve elektriksel yalıtkan özelliği sayesinde çok çeşitli endüstri dallarında özellikle inşaat, mekanik, elektrik, boya gibi sektörlerde kullanılmaktadır.

Kimyasal formülü: Mg3Si2O5(OH)4

Bileşiminde Magnezyum, Silisyum, Oksijen ve Hidrojen bulunmaktadır.

Kristal şeklinde beyaz, mavi, gri renkleri ve çeşitli türleri var.  Kullanılır hale getirilmek için tesislerde, birçok fiziksel değişime ve prosese uğrar.

ASBEST’ in insan vücudunda kanser etkisi yaratması, 1950 yıllarından beri, bilimsel olarak bilinmekte ve önlemler alınmaktadır.

Gelişmiş bir ülke olan Fransa’da da yüz yıl boyunca çok geniş kullanım alanı buldu. Çeşitli iş kollarında çalışanlar için tümör toplumda yarattığı sağlık sorunları nedeniyle,  Ocak 1997 yılından itibaren Fransa’da kullanımı yasaklandı (referans: Kararname No:95-1133, tarih-24.12.1996).

İnsan vücuduna, asbest lifleri veya tozları teneffüs yoluyla giriyor ve alınan doz miktarına bağlı olarak etkisi 20-40 yıl sonra görülebiliyor. Bu durumda, önceden yapılan tesisler, binaların durumu yasal olarak saptanıyor ve temizlik önlemleri alınıyor ya da yıkılıyor. Bu iş için onaylanmış uzman firmalar görev yapıyor.

Hatta daire, bina, tesis satışlarında ve bazı durumlarda kiralamalarda asbest kontrol raporu gerekiyor. Asbest temizliği de çok büyük miktarda harcamalar gerektiriyor.

İnsan vücuduna genellikle, Covid gibi solunum yoluyla giriyor.

Firmamızda çalışan birçok kaynak ustası, emekli olduktan sonra akciğer kanseri oldu, aileler firma hakkında dava açtı,  asbest yüzünden kanser diye konuyu yargıya taşıdı. Hatta ölüm sonrası bile davalar açılıyor. Firmalar yüksek meblağlar ödüyor.

Bir zamanlar Fransa’da endüstride asbest korkusu çok büyüktü, geniş çaplı yatırımlar yapıldı ancak şimdi yasal önlemler ve teknik gelişmeler sayesinde risk kontrol altına alındı.

Asbest lifleri veya tozları akciğerlere, bronşlara, ağızla anüs arası organlara yapışarak dokulara zarar veriyor.

Liflerin boyutları, sağlık yönünden çok önemli:

- Asbest parçacığı ne kadar küçükse,  organların o kadar derinliğine girer,

- Asbest liflerinin uzunluğu ve inceliği ne kadar küçükse, insan organizması Onları, o kadar zor etkisiz hale getirir.

Asbest lifleri veya tozları vücuda girdikten sonra, alınan doza ve alınma süresine bağlık olarak, belirtiler hemen ortaya çıkmayabilir bazen 10-20 sene sonra ortaya çıkar. Bu durum, kanser sebep analizini zorlaştırır.

Fransa’da Asbeste maruz kalma,  yasal olarak önemli bir meslek hastalığı olarak kabul edilir.

Fransa’da, 1990 yılından önce doğanlar kesinlikle bir şekilde, asbest lif tozu almıştır.

- Mesleki olarak, çeşitli sektörlerde çalışanlar asbest tozuna maruz kalmıştır,

- Toplumun bireyleri, günlük hayatta kullandıkları arabalar, taşıtlar, binalar vb. vasıtasıyla asbest tozuna maruz kalmıştır.

Dozaj küçük,  süre de dikkate alınırsa hiç hissedilmeyebilir.

Doğadan pek zarar gelmez, zira kayalar durgun şekilde ve asbesti muhafaza eder.

Asbest içeren kaya, mineral, maden parçaları proses esnasında asbest yayar, durgun pozisyonda risk teşkil etmez.

Fransız standartlar kurumu, asbest tozlarımın boyutlarını belirleyen standartları yayınlıyor.

Örneğin: 0.40 mikrona kadar; 1 mikron, 1 milimetrenin binde biri kadardır. 

 «Doz-etki» eğrileri, ASBEST tozlarının miktarı ve etkisi üzerine ölçümleri gösterir.

Bazen vücuda giren bir lif tozu bile etki yaratıyor. Uzman tıp ve diğer bilim adamlarının değerlendirmesi gerekiyor.

Küçük dozları vücut koruma sistemi vasıtasıyla etkisiz hale getirebiliyor.

Asbest ile mücadele iki cephede yapılır:

- Önceden yapılmış ve asbest içeren tesis, binalar, yapılar,    Tespit edilir ve temizleme işlemleri başlatılır

- Yeni yapılacak tesis, binalar, yapılar.

Son yasal yönetmelikler ve yasal çerçevede yapılanlar zaten günün koşullarına uygundur.

Yasal çerçevede, ilgili kuruluş ve kişiler gerekli işlemleri uygular. Ayrıca denetim mekanizması da yasalara uygunluğu kontrol eder.

Gelişmiş ülkeler, yasal olarak uyulması çok çaba ve masraf gerektiren bu karmaşık işlerden kaçınarak, asbest ile ilgili çalışmaları, konunun farkında olmayan ülkelere transfer yaparlar. Böylece çalışanların ve toplumun aldığı riskler bir ülkeden başka bir ülkeye transfer edilir. Transferi kabul eden ülke, görünüşte para kazanıyor havasına girer fakat esasında kazandığının yüzlerce fazlasını farkında olmadan öder ve topluma ödetir.

Aliağa’daki uçak gemisinin sökülme çalışmalarına, yukarıda belirtilen açıdan bakmalı; kabul, onay, kar-zarar hesapları yetkili ve uzman kişilerce bu kapsamda değerlendirilmelidir.

Türkiye, bazı ülkelerin kirlettiği yapıları ve tesisleri temizleme alanı olarak görülmemelidir.

22/07/2022