MEHMET ERDAL

Datça Belediye Başkanı Aytaç Kurt'un dün yapılan Datça Belediye Meclisi Haziran Ayı Olağan Toplantısında gündeme getirdiği “Datça'nın Kırsal Mahallelerinde statü değişikliği yapılması” önerisi CHP Grubunun oylarıyla kabul edildi ve öneri görüşülmek üzere belediye meclis komisyonlarına sevk edildi; öneri doğrultusunda bütün belediye meclis komisyonları Datça'da var olan Kırsal Mahallelerinin statülerini tartışacak ve herhangi bir statü değişikliğine gidilip gidilmemesi gerektiğine ilişkin rapor hazırlayacak.

NE OLMUŞTU?

Bilindiği üzere, AKP iktidarı, 12 Kasım 2012 yılında Büyükşehir Yasası'nı değiştirerek 30 ilde 16 bin 220 köyü mahalleye dönüştürmüştü. Böylece, o tarihte 34 bin 434 olan köy sayısı neredeyse yarı yarıya azalarak 18 bin 214'e düşmüştü. Yine aynı değişiklikle, 1053 belde de mahalleye dönüştürülmüştü. Akabinde, mahalleye dönüşen köylerin ve beldelerin ortak kullanılan tüm malları, meraları, taşınmazları bağlandıkları belediyeye geçmişti.

Geçen bu süre zarfında çok önemli sıkıntıların yaşandığı; bu statü değişikliğinin tarımsal üretime çok zarar verdiği, bazı yerlerde, tarım alanlarının, imar değişiklikleri ve benzeri uygulamalarla amaç dışı kullanıma açıldığı, köylerin meralarının belediyeler ve hatta merkezi yönetim tarafından satıldığı vb. söylene gelmişti. Dahası, köyler mahalleye dönüşünce, Büyükşehir Yasası ve kuralları uygulandığı için, köylülerin ihtiyaç duydukları ahır ve benzeri yapıları yapmalarının zorlaştığı, bürokrasinin arttığı, hayvancılık yapanların “koku yapıyor” diye şikayet edildikleri ve bu nedenle bulundukları yerlerden uzaklaştırılmaya zorlandıkları, haliyle, tarımsal üretimin, özellikle hayvancılık yapanlar için her geçen gün daha zor hale geldiği de dillendirilmişti.

İşte, burada özet olarak yazılan bunlar gibi daha pek çok sıkıntılara ve sorunlara yol açan 6360 sayılı yasanın bazı maddelerinde değişiklik yapılması amacıyla 16 Ekim 2020 tarihinde 7254 sayılı kanun çıkarıldı. Bu kanunun uygulanmasına dair yönetmelik 15.04.2021tarihli 31455 sayılı Resmi Gazete'de yayınlandı.

Datça Belediye Meclisi 2021 yılı Nisan ayı olağan meclis toplantısında, AKP ve MHP meclis üyelerinin ortak önerisinin gündeme alınması ve görüşülmesi sonrasında, Datça'da, 2014 yılında, Büyükşehir Yasası ile köyden mahalleye dönüşen yerleşim yerlerinin kırsal mahalle statüsüne alınıp alınamayacağı konusunun bütün komisyonlar tarafından araştırılması ve bu konuda ortak bir rapor hazırlanması, bilahare bu raporun Muğla Büyükşehire gönderilmesi (14. madde) oy birliğiyle kabul edildi.

01.06.2021 günü yapılan Belediye Meclisi Haziran Ayı Olağan Toplantısı'nın gündem maddelerinin birisi bu “Kırsal mahalle veya yerleşik alan tespiti ile ilgili komisyon raporlarının görüşülmesi” idi.

Komisyon raporlarının görüşülmesi sonrasında CHP Grubunun oylarıyla “Datça'da kırsal mahalle statüsüne alınacak yer olmadığına ve Muğla Büyükşehir Belediyesi'ne bu doğrultuda görüş bildirilmesine” karar verildi. Muğla Büyükşehir Belediye Meclisi de Datça Belediye Meclisi'nin oy çokluğuyla aldığı bu karar doğrultusunda Datça'da kırsal mahalle statüsüne alınacak mahalle olmadığına karar verdi.

O dönem AKP Grup Başkanvekili olan Haluk Laçin bu gelişmeler üzerine Muğla 3. İdare Mahkemesi'nde “yürütmenin durdurulması” amacıyla davalar açtı, mahkeme Muğla Büyükşehir Belediyesi'nin aldığı kararın yürütülmesinin durdurulmasına karar verdi, bilahare dosyalar Yargıtay’da onaylandıktan sonra da Muğla Büyükşehir Belediyesi 08.06.2023 tarihli 123 sayılı kararıyla Datça'nın 8 mahallesinin (Emecik, Kızlan, Hızırşah, Karaköy, Sındı, Yaka, Cumalı ve Yazı) kırsal mahalle olduğunu kabul ve ilan etti.

Datça Belediye Başkanı Aytaç Kurt dün yapılan belediye meclis toplantısında bu uygulamanın sorunlara, sıkıntılara ve eşitsizliklere yol açtığını, bu 8 mahallenin statüsünün yeniden belirlenmesi gerektiğini söyledi.

 CHP BAŞINDAN BERİ BÜYÜKŞEHİR YASASINA KARŞI ÇIKTI

Belediye başkanı Aytaç Kurt “Toplantı gündemimizin 3. maddesi olan 'Kırsal Mahalle statü değişikliği konusunun görüşülmesi' konusunda söz almak isteyen arkadaşlara söz vereceğim ama bu kırsal mahalle konusunda birkaç kelime söylemek istiyorum” diyerek görüşlerini açıklamaya başladı. “Yasanın çıktığı tarihten bu zamana kadar nerelerin kırsal mahalle olup-olmayacağı konusu daha önceki meclislerde görüşülmüş ve bu konuda kararlar alınmış. Bizim o zaman da söylediğimiz gibi bu konuda şöyle bir eksiklik var: O günkü yasaya baktığımız zaman yasa bir yerinde 'Aşağıdaki hizmetlerden herhangi birisini Büyükşehirden alıyorsa orası kırsal mahalle ilan edilmez.' diyor, ki bunlar ulaşım, su, imar çalışması ya da turizm alanı olan yerlerdir. Aynı maddenin başka bir tarafında ise işte tarımsal alanların tanımını yapmış... Bence bu konuda verilen bilirkişi raporları çok teknik kararlar değil... Bu konuda mahkeme kararları da var. Sonuçta Datça'da Mesudiye hariç bütün mahalleler kırsal mahalle olmuş.

Asıl sorun şu: Bu mahallelerin kırsal mahalle olup olmamasından öte oradaki hizmetlerin neye göre ve nasıl verileceği ile ilgili bir açıklama yok. Biz bir yerin kırsal mahalle olup olmamasını neye göre tartışacağız? Bu konu bile meclislerde doğru dürüst tartışılmamış. Bir kanun gelmiş, 'bundan dolayı bunlar olsun' denilmiş.

Biz başından beri Büyükşehir Yasası'nın özellikle Muğla coğrafyasına uygun olmadığını, köylerimizin köy olarak kalması gerektiğini savunan ve buna göre politika yapan insanlardık. Sonrasında öyle bir süreç gelişti ki Muğla'da aşağı yukarı 500 civarında köy Büyükşehir Yasası gereği 2014 yılında köy statüsünden mahalle statüsüne geçti. Bunun getirdiği handikapları bu geçen süreç içerisinde yaşadık. Bundan sonra daha çok yaşayacağız. Çünkü köye ait, orada yerleşik insanlara ait malların Büyükşehir Yasası gereği belediyeler tarafından hangi amaçla neye göre kullanılacağı belli olmayan bir sürece girdik. Hizmet konusunda daha önce örneğin Köy Hizmetleri vardı. Köy Hizmetleri kaldırılmış. Onun yerine herhangi bir başkanlık, daire kurulmamış. İl Özel İdareleri kaldırılmış. Onun yerine bir şey kurulmamış. Bu köyler mahalle olduktan sonra tekrar kırsal mahalle olursa bu hizmetleri nereden alacağı ile ilgili herhangi açıklayıcı bir şey yok.

 “KIRSAL MAHALLE” İLE BELEDİYELERE BİR YÜK BİNDİRİLDİ

Datça'da İskele, Eski Datça, Reşadiye ve Mesudiye dışında diğer bütün mahalleler kırsal mahalle. Tamam ama bu mahallelerin hizmetleri nasıl alacağı konusunda bir şey yok. Belediyelere bir yük bindirilmiş. Bu hizmetlerin, ulaşımdan suyuna kadar belediye tarafından verileceği yazılmış. Bu ayın (Mayıs) 31'i itibarıyla Datça'da toplanan emlak vergisi oranı %30. Burada, yani bu 4 mahallede yaşayan vatandaşların gelirleriyle, yani bu %30 gelirle diğer %70'e de hizmet etme zorunluluğumuz var.

Düşünün, Emecik Mahallesi kırsal mahalle olmuş. Emecik Mahallesi sınırları içindeki AKTUR'da var olan 1300 civarındaki konutun emlak vergisi yok. Oradaki evlerin değerini biliyorsunuz. O kadar değerli yerlerden emlak vergisi alamazken buradaki bir hayvan damından emlak vergisi almak zorundayız. Bu Anayasa'nın eşitlik ilkesine de, adaletine de tamamen aykırı bir durum. Dileriz ki bu durum en kısa zamanda düzeltilir.

Kırsal mahalle tanımlarının lokasyon anlamda bazı yerlerde, mesela turizm amaçlı işletmesi olan, sanayisi olan yerlerin tanımlaması yapılıp buraların dışında olan yerler kırsal mahalle olabilirdi. Mevcut kanun 'bir mahalleden içerisinde bulunan şeylerin değerine göre emlak vergisi alınır' tanımını getiremediği için bugün AKTUR'dan, denizden yana bölgesi olan hiçbir yerden vergi alınamaz hale gelinmiş. Yani AKTUR'dan, Karaincir, Özil'deki binalardan 'ticari binalar' adı altında %50 vergi alabiliyoruz. Bunun işte Palamutbükü... tarafı var. Bana göre orada bir eksiklik var. Dilerim bu eksiklik tamamlanır. Çünkü mevcut durumda bir hak mahrumiyeti var. Birileri vergi öderken daha değerli olan yerlerden vergi alınmaması bana göre Anayasa'nın eşitlik ilkesine göre de aykırı. Bunların düzeltilmesi için biz mahkemede dava açtık ama mevcut yasa buna engel olduğu için mahkeme buraların kırsal mahalle olması gerektiği doğrultusunda karar verdi. Dilerim bu yasa değiştirilir. Bu böyle olmaz.

Biz bu vergi toplama oranlarıyla buralara hizmet veremeyiz. Yani Emecik'ti, Kızlan'dı, Karaköy, Hızırşah, Yazı, Cumalı... taraflarına bu gelirlerle bir hizmet vermeye çalışacağız ama Datça merkezde oturan bir vatandaşın ödediği verginin ne yazık ki çok çok altında vergi ödeyen birisiyle aynı hizmeti veremeyeceğiz. Çünkü bugün Yazı'nın Murdala'sından AKTUR'a kadar çöp toplayacağız. Murdala'ya bir çöp toplama aracının gidip gelmesi en azından 5 bin TL.'dir. Yani bu kanunla, bu gelirle, bu gelir düzeyi ile Datça'da çok büyük bir vergi kaybına sebep olunmuş, öyle olduğu görülüyor. Dilerim bundan sonraki süreçte bununla ilgili daha önemli kararlar çıkar; bu gelirsizlikle aksayan hizmetleri diğer vatandaşlarımıza da eşit miktarda götürürüz.

VERGİ VERENLE VERMEYENİN EŞİTLENMESİ DOĞRU DEĞİLDİR

O gün buraları kırsal mahalle yaptırdık diye sevinenler bugün bu hizmete bağlı geliri buralardan nasıl alacaklar? Gelire bağlı hizmeti bu mahallelere nasıl götürecekler? Buralarda çok eksiklikler var. Her mahallenin konumu ayrı. Bir Yaka Mahallesi ile bir Sındı Mahallesini eşit tutamayız. Maalesef iki yerde kırsal mahalle olunca kanun önünde ikisi de eşit hale gelmiş oluyor.

Bu kırsal mahalle konusu bana göre önümüzde çok büyük bir handikap olarak duruyor. Köylümüz bu kırsal mahalle olmayı şöyle zannetti: 'Kırsal mahalle olacağız. Olduktan sonra vergi ödemeyeceğiz. Hizmet gelecek. Vergi ödemeyene hizmet nasıl gelecek? Henüz alt yapılar oluşturulmamış, kanunen. İşte Köy Hizmetleri yoksa hizmeti nereden alacak? Yolunu ne ile yaptıracağız?.. gibi bir süre aksaklıklar var. Bu konuda, mutlaka 'kırsal mahalle olan yerlerde hizmetler şu şu birimlerden, kurumlardan alınır' diye belirtilmesi lazım. Böyle belirtilmediği için vergi verenle vergi vermeyen arasında hiçbir fark olmuyor. Örneğin İskele Mahallesinde bulunan bazı binalardan çok daha değerli Emecik'te bazı binalar var. Biz Emecik'teki bu daha değerli binadan vergi alamazken İskele Mahallesinde bulunan değeri daha az binalardan vergi alacağız. Bu çok adaletsiz bir sürece götürür bizi diye düşünüyorum.”

YARGI KARARLARI TARTIŞILABİLİR Mİ, TARTIŞILAMAZ MI?

Başkanın konuşmasından sonra MHP Grup başkan Vekili Serdar Ören söz alarak bu konunun tartışıldığı daha önceki meclis toplantılarında Cumhur İttifakı üyeleri olarak şimdi başkanın değindiği noktalara benzer görüş belirttiklerini, kırsal mahalle olmasını istedikleri mahallelerde bulunan farklılıklara dair önerge verdiklerini ama meclisin bu konuda gerekli hassasiyeti göstermeyip önerileri tümüyle reddettiklerini söyledi. Bu gelişmelerden sonra özellikle o dönem AKP Grup Başkan Vekili olan Haluk Laçin'in konuyu yargıya taşıdığını ve yargıda verilen kararın sonucunun ne olduğunun bilindiğini söyledi. Şimdi burada bu yargı kararlarının tartışılması doğru değildi...

Serdar Ören'den sonra CHP Grup sözcüsü Şinasi Tugay Eser söz aldı. Serdar Ören'in söylediklerine dair düşüncelerini söyledi. Başkanın önerisi doğrultusunda konuyu komisyonlarda hep birlikte tartışacaklar ve ortak akılda buluşacaklardı. Bu nedenle bugün burada tartışılacak bir şey yoktu.

Başkan yeniden düşüncelerini belirterek “Bence bu konu önemli bir konu. Bu gelirlerle buralardaki hizmet alanlarında sorunlar yaşanacak gibi görünüyor. Çünkü uygulanan bu ekonomik politikalar bu hizmetleri sunmada çok büyük bir sıkıntı yaratıyor.” dedikten sonra Serdar Ören'in konuşmasına atfen Kanun Devleti ile Hukuk Devleti olmak arasındaki farka dair görüşlerini de dile getirdi...

Sonunda öneri oylandı ve CHP Belediye Meclis Grubunun oylarıyla konu tartışılmak üzere bütün meclis komisyonlarına sevk edildi.