Oysa iklim krizini derinleştiren fosil yakıtlar sadece gelecekteki yaşamımızı tehdit etmekle kalmıyor. Bugün de toplu olarak yaşamlarımızı elimizden alıyor. Türkiye’de sadece bir yılda (2022) 68.440 kişi hava kirliliği nedeni ile yaşamını kaybetmiş durumda (1). Bu ölümlerin yarıdan fazlasından kömür ve petrol gibi fosil yakıtların neden olduğu hava kirliliğinin sorumluluğu.

Türkiye halâ ağırlıkla kömüre dayalı bir elektrik üretim modelinde ısrar ediyor. Bugün Kahramanmaraş’ın Afşin – Elbistan bölgesine 688 MW’lik yeni bir santral yapılması için çalışmalar devam ediyor. Bu santral işletmeye alınırsa, her tür baca gazı filtresi AB standartlarında en iyi mevcut teknolojiler ile inşa edilse bile tam 2,6 milyar yani 95 milyar Türk Lirası sağlık maliyetine neden olacak. Bu para ile 29 adet 500’er yataklı devlet hastanesi kurulabilir.(2)

Öte yandan, bugün Türkiye için de kurulmaya çalışılan Emisyon Ticaret Sistemi hayata geçtiğinde, eğer sera gazlarını azaltma hedefine yönelik ciddiyetle ve şeffaflıkla işletilirse piyasa bu termik santrallerin ekonomik olarak ayakta kalmasını imkansız hale getirecek. O zaman 35 bin kömür madeni işçisi ve 8 bin termik santral işçisi başta olmak üzere bu sektörden ekmek yiyen emekçilerin ve ailelerinin durumu ne olacak? Kanunda buna dair somut bir adil geçiş mekanizması yok. Oysa adil geçiş mekanizmaları, dönüşüm sürecinde işçilerin ve toplulukların mağdur olmaması için yeni iş alanları, eğitim ve sosyal destek gibi politikaları içermelidir. Kaldı ki bu risk sadece termik santraller için değil karbon emisyonu yüksek tüm sanayi için geçerli olacak.

İklim krizi ile bugün samimiyetle mücadele etmeye başlamazsak, yaşayacağımız ekonomik bununla sınırlı değil. Bugün bile bu yük toplumun sırtına yüklenmiş durumda. Türkiye’de 2023 yılında yaşanan aşırı sıcak havalar nedeniyle 471 milyon iş saati kaybı oluşmuş durumda. Bu kaybın yol açtığı hane geliri kaybı 846 milyon ADB doları, bugünkü kur ile 30,9 milyar Türk lirası. Bu kaybın %50’si tarım sektöründe emekçilerin aşırı sıcaklara maruz kalması ile gerçekleşmiş. Çiftçilerimizi ayakta tutamazsak, gıda güvencesini nasıl sağlayacağız? Üstelik bu bedeller iklim krizinin hala başlarında olduğumuz bugünün kayıpları. (3)

Bu kanun teklifi esas olarak ekonomiyi önemsediği için fosil yakıtlardan çıkmamakta ısrar etmenin ekonomik bedellerinden bahsediyorum. Öte yandan doğanın, insan yaşamının ve bu gezegende bizimle birlikte yaşayan diğer tüm canlıların varoluşuna biçilebilecek bir değer yok.

Kanun teklifi bu haliyle bir İklim Kanunu değil, bir ticaret kanunu. Ancak bizim acilen Türkiye’nin iklim politikasının ve uygulama yapısının belirleneceği çerçeve bir kanuna ihtiyacımız var. Bu kanun:

▪ Net biçimde sera gazı emisyonlarını azaltmayı hedeflemeli ve bunun için tarihi olan mutlak azaltım hedefi koymalı.

▪ Kömürden çıkış için kısa-orta vadeli bir plan yaparak öncelikle en eski ve en kirlileri olmak üzere kömürlü termik santralleri kapatmayı hedeflemeli.

▪ Başta kömür madenlerinde ve termik santrallerde çalışanlar olmak üzere fosil yakıtlara bağımlı sektörlerdeki işçilerin, ailelerinin ve ekonomik olarak fosil yakıtlara bağımlı bölgelerde yaşayan yurttaşların insan onuruna yakışır bir geleceği olabilmesi için somut, katılımcı işleyiş mekanizmaları, finansman kaynakları olan bir ulusal adil geçiş programı tasarlanmalı ve kanuna entegre edilmelidir.

Kaynaklar:

(1) Kara Rapor 2024, Temiz Hava Hakkı Platformu. https://temizhavahakki.org/kararapor2024/

(2) Kömür Yakıtlı Afşin A Termik Santrali Genişletme Projesinin Halk Sağlığı Etkileri ve Ekonomik Maliyeti, 2024, Temiz Hava Hakkı Platformu. https://temizhavahakki.org/afsin-a-saglik-etkileri-ekonomik-maliyet/

(3) Türkiye Lancet Countdown On Health And Climate Change Data Sheet 2024, The Lancet, 2024. https://lancetcountdown.org/wp-content/uploads/2024/10/Lancet-Countdown-2024_TURKEY.pdf

Temiz Hava Hakkı Platformu

İletişim: Deniz Gümüşel, Platform Koordinatörü

Email: info@temizhavahakki.org

Tel: 0533 620 5838