![]() |
Tweet |
MEHMET ERDAL
225 TL'YE ELİNDEKİ YAĞI TARİŞ'E VERECEK OLAN VAR MI?
İlk olarak aslen Milaslı olan Karaköylü üretici Nevruz Gürler'e TARİŞ'in açıkladığı fiyatlardan haberi olup olmadığını sordum; yokmuş. TARİŞ'in geçen sezon 295.00 TL. olarak açıkladığı 0,3 asit ve altı zeytinyağının alım fiyatını bu sezon 225.00 TL., 0,3-0,5 arası asit olanını 205.00 TL olarak açıkladığını söyledim. “O zaman bu yıl zeytin fazla” dedi. “Bu yıl yağışların zamanında ve yeterince yağmaması nedeniyle zeytinde rekoltenin beklenenden düşük olduğu söyleniyordu” dedim. “Yok. Yalan” dedi. “Datça'daki yağhaneler (mengenler) bu yıl rekolte düşük olduğu için tam kapasite çalışmadı, ben biliyorum” dedim. Konuşmayı dinleyen bir başka satıcı “Zeytin yok ki mengenler nasıl tam kapasite çalışsınlar?” diyerek konuşmaya katıldı. Nevruz Gürler “Datça'da yok ama Milas'ta 13 milyon zeytin ağacı var, gidin bakın” dedi. Söylediğine göre Milas'ta hasat geçen yıla göre daha yüksekmiş. “Ondan dolayı mı TARİŞ bu sezon fiyatı düşük açıklamış olabilir?” diye soruyorum. “Olabilir” diyor. Sormaya devam ediyorum: “Ülkemizde mazot dahil her şeyin fiyatı artarken zeytinyağının fiyatı nasıl düşer? Bu yıl zeytinyağının elde edilme maliyeti geçen yıla göre daha mı düşük?” “Yoo. Değişen bir şey yok.” diyor. Sonra “Eskiden herkes amele ile zeytin toplardı, şimdi makine var.” diye devam ediyor. Amele ile makinenin verimini ve ücretini kıyaslıyor. Karaköy'de amele yevmiyesinin ne kadar olduğunu soruyorum, “1000.00-1500.00 TL.” diyor.
“Zeytin yok ki mengenler nasıl tam kapasite çalışsınlar?” diyen satıcıya dönüp “TARİŞ bu yıl zeytinyağı alım fiyatlarını neden düşürdü?” diye sordum. “Cumhurbaşkanımız ne demişti?” diyerek Cumhurbaşkanı R. T. Erdoğan'ın “Fiyatlarını pahalı bulduğunuz ürünleri boykot edin.” yollu açıklamasına atıfta bulununca soruyu tam anlamadığı düşündüm. TARİŞ'in zeytinyağı fiyatını geçen yıla göre düşük açıklamasının Cumhurbaşkanın sözüyle bir alakası yoktu, ben öyle düşünüyordum. “Sen de bir litre zeytinyağı ne kadar?” diye sordum. “300.00 TL.” dedi. “TARİŞ 225.00 TL olarak açıkladı” dedim. “225.00 mi?” “Evet, hem de 0,3 asit altı olanının.” Müşteriler geliyor. Konuşmalara tanık olan bir üçüncü satıcı “Vardır onun içerisinde bir şey” diyor. “TARİŞ'ten söz ediyorum. TARİŞ Ege'nin en büyük tarım kooperatifi ve zeytinyağı alıcısıdır.” diyerek açıklama yapma gereği duyuyorum. “225.00 TL'den mi alıyor?” diyor, “Evet” diyorum. “Kim verecek miş?” diye soruyor. “225.00 TL'ye elindeki yağı verecek olan var mı ki?” diyor. “Datça'da fabrika (mengen/yağhane) bile kendi sıkım payı olan yağı (%10-12) üretici almak isterse kg. 300.00 TL'den veriyor.” diyerek açıklama yapıyor. “Bunu bildiğim için sizin düşüncenizi öğrenmek istiyorum: TARİŞ neden böyle bir fiyat açıklamış olabilir bu sezon?” Bir şey söylemiyorlar. 300.00 TL sattıkları zeytinyağının bu yılın mı yoksa geçen yılın mı ürünü olduğunu soruyorum, “Bu yılın,” diyor. “Bende 300.00 TL ama 350.00 TL'ye, hatta 400.00 TL'ye kadar satan da var,” diyor.
TARİŞ DEVLET YANLISI DA ONDAN!
Zeytinyağı vb. şişeleri gördüğüm bir tezgâha yaklaşıyorum, satıcı yok. Bakınmaya başlıyorum, sahibi kadın satıcı yaklaşıyor. Simaen tanıdığım birisi. Adı, Kadriye Ölmez. Hızırşah'ta yaşıyormuş. TARİŞ'in açıkladığı zeytinyağı fiyatlarından haberi olup olmadığını soruyorum, haberi varmış. Ne düşündüğünü soruyorum, “Vallahi ben 225.00 TL'ye TARİŞ'in de olsa almam” diyor. “TARİŞ o fiyata satmıyor, üreticilerden satın alıyor” diyorum. “Ben 225.00 TL.'ye satmam zaten. Ben aslen Manisa Sarıgöllüyüm. TARİŞ'in ürünleri o bölgede daha çok bilinir. Ben 20 yıldır Datça'da yaşıyorum, çalışmaya geldim ve kaldım.” TARİŞ'in açıkladığı fiyatı normal bulmuyormuş. Bu sezon zeytinlerini Sındı'da sıktırmış. Sındı'da, zeytinlerini sıktırdığı mengende zeytinyağının çıkış (birinci el) fiyatını soruyorum. Zeytinini sıktıran mengenin sıkım payını almak isterse kğ. 300.00 TL ama bir vatandaş gidip mengenden zeytinyağı satın almak isterse kg. 350.00 TL imiş. Bu sezon hem 2 yerde yarıcı hem de birçok tanıdığa yardımcı olmam hasebiyle mengen fiyatlarını biliyordum, o civardaydılar. TARİŞ'in bu sezon zeytinyağı fiyatını düşük açıklamasını TARİŞ'in devlet yanlısı olmasına bağlıyor. “Devlet yanlısı olunca böyle oluyor,” diyor. “Siz 225.00 TL'den TARİŞ'e yağ verir misiniz?” diye soruyorum. “Niye vereyim? Satabildiğim kadarıyla pazarlarda satarım. Haberi görünce şok oldum. Gübre fiyatı, işçi fiyatı artıyor. Mesela 1000.00-1500.00 TL oldu kadın toplayıcı parası. Erkekler 2000.00-2500.00 TL Çırpıcılarda 3000.00 TL'den aşağı çalışan yok.” “Makinalı çırpıcı mı?” diye soruyorum. Değilmiş. Fotoğrafını çekmek istiyorum; izin veriyor.
ZEYTİNYAĞINI ELDE ETME MALİYETİ ARTTI
Tezgâhının üzerinde zeytinyağı şişeleri olan bir başka satıcıya yaklaşıyorum. Kızlanlı olduğunu söylüyor. 2017'den beri Hasan Kuzu'nun zeytinlerinin toplanmasına yardım ettiğimi, haliyle Kızlan civarını bildiğimi söylüyorum. TARİŞ'in açıkladığı fiyatı duymuş. “Sen bu fiyattan yağını TARİŞ'e satar mısın?” diye soruyorum, “Benim o kadar yağım yok ki.” diyor. “Olduğunu var sayalım. Bu işi yapan birisi olarak bir kg. zeytinyağının maliyetini biliyorsun. Ben haber yapmak için soruyorum. Muhtarınız Suat bey beni tanır.” Düşüncesini açıklaması için güven vermeye çalışıyorum. “Kurtarmaz ki.” diyor. “TARİŞ neden böyle bir zamanda böyle bir fiyat açıkladı? Datça'da neredeyse zeytin toplama ve sıkımı bitti. Mengenlerin arada bir çalıştığı söyleniyor. 0,3 asit zeytinyağı çok zor elde edilen bir yağdır. Bu yıl biraz daha iyi ama geçen yıl Akdeniz sineği nedeniyle Datça'da zeytinyağı asit oranı ortalama (1) civarındaydı; 0,3, 0,5 asit zeytinyağı elde eden çok nadir kişi vardı. Bu yıl yağışların az olması nedeniyle hasadın da çok düşük olduğu söyleniyor, basın da yazdı. Bu nedenle sizlerin ne düşündüğünüzü öğrenmek istiyorum.” “Ben bir şey demem. TARİŞ'in ürünleri beğeniliyor.” “TARİŞ'in ürünlerini sormuyorum, TARİŞ'in bu sezon zeytinyağı alım fiyatını soruyorum.” “TV'lerde görüyoruz, pek çok markanın sattığı zeytinyağı karışık.” “Şunu sorayım: Zeytinyağının maliyetinde geçen yıla göre bu yıl bir düşüş var mı?” “Mazot, işçilik fiyatı arttı. Mazot 50.00 TL'ye yaklaştı. Biz Pancar motorla suluyoruz da.” Şaşırdım. “Bizim oralarda (Tire/Ayaklıkırı) sulama yoktur, her şeyi Allaha bırakmışızdır. Suluyorsan çok iyi.” Konuşmamız devam ediyor. Zeytinleri Kızlanaltı olarak bilinen ovadaymış. Tarif ediyor. Bu yıl yarıcılık yaptığım yerlerden birisinin yakınında olduğunu anlıyorum. Kızlanlı Musa Kılınçoğlu'nun ve rahmetli Nuri başçavuş'un adını veriyor. Asıl işi çilek yetiştirmekmiş. Adını soruyorum, vermiyor. Israr etmiyorum.
KURTARMAZ
Tezgâhının üzerinde zeytinyağı şişeleri olan bir başka satıcıya yaklaşıyorum. Tezgâhta orta yaş üstü köylü bir kadın var. “Hangi köydensin?” diye soruyorum. Solunda bulunan yan tezgâha doğru bakıyor. O tezgâhın başındaki erkek, onu da simaen tanıyorum, “Buyurun?” diyor. “Bir-iki sorum var. Hangi köydensin?” diyorum. Aslen Denizli Kale'denmiş. Datça'ya yerleşmiş. Datça'nın merkezinde oturuyormuş. Kargı bölgesinde 30 dönüm civarında baktığı bir zeytinlik varmış. Kendimi tanıtıyorum. Meramımı anlatıyorum. Yan tezgâhın sahibinin böbrek ağrısı tutmuş, o nedenle o tezgâha da bakıyormuş. Müşterilerin fiyat sormaları, konuşmaları, istedikleri ürünleri vermesi arasında sohbete devam etmeye çalışıyorum. “Ben bu işi 25 yıl yaptım, bilirim. Müşteri her daim öndedir. Önce müşteri,” diyorum. Bekliyorum. TARİŞ'in açıkladığı zeytinyağı fiyatını “ucuz” buluyormuş. “Kurtarmaz” diyor. Neden kurtarmayacağını soruyorum. “Bilhassa bu sene 8 kğ.'dan, 10 kg.'dan 1 kg. yağ çıkıyor. Bir işçi bir günde 50, bilemedin 60 kg. zeytin toplar. 6 kg’dan 1 kg. çıksa 10, 8 kg’dan çıksa 8 kg. yağ çıkar. 8 kg. Yağ ne eder 250.00 TL'den? 2000.00 TL eder. Öyle mi?” “Evet” “Şimdi, bunun %10, hatta %12 sıktırması var. Ondan sonra, ne bileyim ablam karı koca günlük 5 çuval zeytin yapmış. Eline verilen yağ kaç kg biliyor musun? 11 kg. Düşünebiliyor musun kârı koca, 5 çuval zeytin, 11 kg. yağ...” “Anladım” diyorum. Bu yıl Datça'da 5 kg. ve daha az zeytinden 1 kg. yağ elde eden üretici sayısının çok az olduğunu, 8 kg. civarındaki zeytinden 1 kg. yağ elde eden üretici sayısının çok olduğunu yakınan bilen birisi olarak bu hesaba şaşırmadım. Şaşırdığım, bu üretici arkadaşın hesabı bu kadar yalın ve basit ifade edip önüme koymasıydı. “Zeytinyağının ya da Datça'da üretilen başka ürünlerin satış fiyatını 'çok pahalı' bulan bazı tüketicilerin üreticinin yaptığı bu basit hesabı mutlaka okuması gerekiyor. Bunu yazmalıyım.” dedim, içimden. “Sen Çeşmeköy'e, Yazıköy'e bir git, tövbe olsun, zeytinler ağaçlarda. 'Kurtarmıyor' diye toplanmıyor. Burası Datça, burada 2000.00 TL'den aşağı yevmiyeci bulamazsın. Bizim Denizli taraflarında 1200.00-1300.00 TL civarında.” Tezgâha gelen bir müşterinin seslenmesiyle adının Mehmet olduğunu öğreniyorum. Adı Mehmet Çakmakçı imiş ama ona Kara Memet derlermiş. “Mehmet Çakmakçı dersen beni kimse tanımaz ama Kara Memet dersen herkes bilir,” diyor.
ZEYTİNYAĞI 400.00-450.00 TL.
Son uğradığım kişi pazarın sebze-meyve bölümüne iki girişinden birisinin hemen dibinde tezgâhı bulunan ve kâh memleketi Denizli Çameli'den getirdiği, kâh Datça'nın dağlarından bayırlarından topladığı doğal bitkileri satan Destur Güngör oldu. Destur'u 2001'den beri tanıyordum. TARİŞ'in açıkladığı zeytinyağı fiyatlarından haberi olup olmadığını soruyorum, duymamış. “Bizde 400.00 TL” diyor. TARİŞ'in açıkladığı fiyatı söylüyorum. Yanında kızı da var. Bir süre zeytinyağındaki asit oranları ve hangi asit oranı olursa o yağın daha iyi bir yağ olduğu üzerine konuşuyoruz. Reşadiye'de zeytinliği varmış. TARİŞ'in açıkladığı fiyattan TARİŞ'e yağ satıp satamayacağını soruyorum. “Elinde çok yağ varsa verirsin. Benim yok.” diyor. Kızı “Bizimkisi az.” diyor. “Elinde çok yağ olanı 225.00 TL kurtarır mı?” diye soruyorum. Destur “Bene göre kurtarmaz” diyor. Zeytinini kendisi ya da başka üreticilerle karşılıklı yardımlaşarak toplamış. Datça'da bir zeytin toplama işçisinin yevmiyesinin ne kadar olduğunu soruyorum. “Köylerde 2000.00 TL., ev temizliği yapan kadınları götürdüğün zaman 3000.00 TL ister” diyor. Çırpıcıların yevmiyesi 3000.00 TL imiş. Onda 1 litre zeytinyağı fiyatı 400.00 TL eğer ışık geçirmeyen şişedeyse 450.00 TL imiş.
Bu kadar bilgiyi yeterli bulup, 2017 yılında işi bırakırken tezgâhı devir ettiğim ve o günden bugüne her cumartesi günü öğle sonu satışına yardım ettiğim Yasin arkadaşın yanına gidiyorum.